Ödipal dönem nedir?
Cinsel kimlik duygusu cinsel organların keşfiyle başlayan, çocuğun kendini tanımaya ve algılamaya başladığı ilk evredir. Klasik psikanalizin kurucu olan Sigmund Freud’a göre çocuklarda 0-6 yaş cinsel kimlik gelişimi açısından önemlidir. Özellikle cinsel kimlik gelişiminde 3-6 yaş arasına denk düşen bu evre ödipal dönem olarak adlandırılır.
Freud çocukların psikoseksüel gelişim süreci olarak bilinen bu dönemi oral, anal ve fallik dönem olarak tanımlar. Bu dönemler cinsel kimlikte olduğu kadar kişilik gelişiminde de kritiktir. Günümüzde hala eleştirilmekle birlikte kabul da gören bu dönem adını Sofokles’in ünlü oyunu “Oidipus”tan alır. Oğlu tarafından öldürüleceği kehaneti üzerine kral, oğlunu ölüme terk eder. Bir şekilde hayatta kalan oğul Oidipus, tanımadığı babasını öldürerek öz annesiyle evlenir ve kehanet yıllar sonra da olsa gerçekleşir. “Oidipus Kompleksi” böylece Freud’un oyundan esinlenmesiyle günümüze ulaşan bir kavram olur.
Ödipal dönem özellikleri
Ödipal dönemde çocuk “ben” kavramı üzerine düşünmeye başlayarak dünyaya nasıl geldiğini sorgular. Ebeveynlerine kime benzediği ve dünyaya nasıl geldiği üzerine sorular sorar. Kendi cinsi ve bedenini fark ettiği gibi karşı cinsle olan farklılığını da keşfeder. Bu aşamada cinsel kimliğini anlama çabası içine girer.
Pipisi olduğunu fark eden erkek çocuk ile kendisinde pipi olmadığını anlayan kız çocuk dünyası farklı dünyalardır. Kime benzediğini sorgulamalar esnasında kızlar babaya, erkeklerse anneye döner. Yani çocuklar hemcinsyleriyle benzer hareketler yaparlar. Kurama göre de kızların babaya, erkeklerin ise anneye aşkı buraya dayanır. Bu durum da peşinden rekabeti getirir. Kızlar babalarıyla yakın temasta olmak ve onlarla baş başa vakit geçirmek isterken, erkeklerde de anneye karşı benzer durum görülür.
“Anne/baba bu gece seninle uyuyacağım”, “ben babamla evleneceğim” gibi cümleler çocuklardan sık duyulan, ödipal dönemin doğal ve yaşanması gereken örnekleridir. Belki bir yerden sana da tanıdık geliyordur? :)
Bunlar da tanıdık mı: Çocukların En Çok Sorduğu 11 Soru
Ödipal çatışma nedir?
3-6 yaş dönemi çocuklarda fallik dönem olarak adlandırılır. Çocuk bu dönemde cinsel organların haz bölgesi olduğu fark eder ve cinsel organlarıyla oynamaktan zevk alır. Erkek çocuk anneye yakınlık duyarak babayla paylaşmak istemez. Bu duruma ödipal karmaşa, ödipal çatışma ya da Oidipus Kompleksi (Ödipal Kompleks) olarak tanımlanır.
Kız çocuklarda da benzer durum babaya karşı vardır. Babaya yakınlık duyarak onu anne ile paylaşmak istemezler. Kendi annesi ile özdeşlik kurarak annenin davranışlarını model alır. Bu duruma da kızlarda elektra karmaşası denir. Her iki durum da cinsel kimlik gelişiminin olağan bir sürecidir.
Cinsel gelişim açısından 0-3 yaş dönemi
Ödipal dönemin özelliklerine baktığımızda oral dönem doğumdan itibaren 1,5 yaşına kadar olan süreci kapsıyor. Bu evrede ağız haz bölgesi olduğu için emme, ısırma ve çiğneme gibi davranışlar yaygın görülen davranışlardır. Ağız haz bölgesi olduğu için çocuk bu dönemde eline aldığı her şeyi ağzına götürür.
1,5 yaşından 3 yaşına kadar olan süreçse anal dönemdir. Haz bölgesi anüs kasları olduğu için çocuk dışkısını tutmaktan ve bırakmaktan zevk alır. Artık vücudunu ve çevresini kontrol etmeye başlamıştır.
Anlattık: Çocuklarda Mastürbasyon Normal mi?
Cinsel gelişim açısından 3-6 yaş dönemi
Ödipal dönem fallik dönemle aslında aynı anlamı taşır. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi 3-6 yaş arası fallik dönemdir. Bu ödipal dönemin özelliklerine bakıldığında çocuğun cinsel organların haz bölgesi olduğunu fark ettiği görülür. Kız çocukta babaya, erkek çocukta anneye özel bir ilgi vardır. Aynı zamanda kız ve erkek çocuklar hemcinsi oldukları ebeveynlerine karşı düşmanca duygular besleyebilirler.
Kız çocuk babayı kıskanıp annenin yerine geçmek isterken burada cinsiyetiyle ilgili roller keşfeder. Erkke çocuk da anneyi babadan kıskanıp onun yerine geçmek isteyerek kendi cinsiyle ilgili cinsiyet rollerini kazanmaya başlar. Rekabet halinde geçen bu dönem aslında çocuğun ilgi ve sevgi kazanmak için kendisiyle benzerlik kurduğu rollere benzeme ve onlara benzeme çabasını kapsar. Çocuğunun bu girişimlerinin çocukça olduğunu unutmamalısın.
Bunları öğren: Çocuk Psikolojisi Hakkında 7 Çarpıcı Gerçek
Ödipal çatışmanın şiddetini ne artırır?
Bazı durumlarda yanlış anne ve baba tutumları ödipal çatışmanın şiddetini artırabiliyor. Örneğin;
- 3 yaşından sonra çocuğun anne ve baba ile yatmaya devam etmesi,
- Aile bireylerinin ev içinde çıplak dolaşması,
- Eşlerin birbirine karşı kullandığı “sevgilim, aşkım, hayatım ve erkeğim” gibi sevgi sözcüklerini çocuklarına karşı da kullanması,
- Anne ve babanın çocukları ile dudaktan öpüşmesi,
- Anne ve babanın çocukları ile güç mücadelesine girmesi,
- Çocuğun genital bölgelerine dokunarak sevmek ve büyüdüğü halde genital bölge temizliğini ebeveynin yapması,
- Anne ya da babanın 3 yaşından sonra çocuklarla birlikte banyo yapması,
- 7 yaşından sonra çocuğa anne ya da baba tarafından banyo yaptırılması.
Bu tarz durumlar çocuklarda ödipal karmaşayı tetikleyerek, çocuğun ruhsal yapısına ve kimlik gelişimine de zarar verebiliyor.
Mutlaka oku: Akademisyenanne Çocuklarda Cinsel Eğitimi Anlattı!
Ödipal dönemi sağlıklı geçirmek için ne yapmalı?
3-5 yaş döneminde çocuğun, hemcinsi olan ebeveyni ile kaliteli vakit geçirmesi ve ebeveynin iyi bir rol model olması çok önemli. Bu nedenle kız çocuğun anne, erkek çocuğun ise babayla birlikte kaliteli vakit geçirmesi bu dönemin yol açtığı karmaşanın azalmasını sağlayacaktır. Eşinle birbirine ev ortamında sevgi göstermeniz ve çocuğunuzun “birbirinizin eşi” olduğunu anlamasını sağlamanız da bir o kadar önemli. Çocuğunun seni hala çok sevdiğini aklından çıkarma. Yalnızca içindeki duygularla mücadele etmeye çalıştığını anla.
Çocuğun, anne ya da babayla uyuma ya da kıskançlık krizi sebebiyle anne ya da babaya kötü söz söyleme gibi uygunsuz davranışlarda ısrarcıysa sınır koy. Her zaman onu çok sevdiğini ve anladığını belirt ama kendi yatağında uyuması gerektiğini söylemek gibi kesin ifadeler de kullan. Sabah uyandığında yanınıza gelip küçük tatlı flörtlerde bulunmasında bir sakınca yok. :)
Bu da ilgini çekebilir: Akademisyenanne'den Çocuğuna Sınır Koymak İçin 4 Yöntem!
