Çocuklarda özgüven gelişimi ne zaman başlar?
Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Emel Sarı Gökten, çocuklarda özgüvenin bebeklik döneminden itibaren gelişmeye başladığını ve hayat boyu gelişen bir kavram olduğunu söylüyor. Özellikle ilk yaş, çocuğun kendisini değerli hissetmesi anlamında en kritik dönem.
Çocuklarda özgüven gelişiminde etkili olan pek çok faktör var. Bebeğin güvenle bağlandığı ilk kişiler anne ve babası oluyor, dolayısıyla özgüven gelişiminde en önemli etmen aile. Aile yakınlarıyla olan ilişkiler, öğretmenler ve arkadaşlardan oluşan sosyal çevreyle birlikte çocuğun özgüvenini geliştiren faktörler genişliyor.
Çocuklarda özgüven eksikliği nedenleri neler?
Bebeklik döneminden itibaren çocuğun fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarının ne kadarının ne şekilde karşılandığı çok önemli. Çocuğa sağlanan sakin, güvenli ve huzurlu ortamla güven duygusunun ilk temelleri atılıyor. Bu süreçte ihtiyaçları düzenli ve zamanında karşılanmayan bebekler kendini güvensiz hissediyor.
Çocuğa gereğinden fazla korumacı davranmak ve sınırı aşan baskıcı bir tutumda bulunmak da özgüven duygusunu azaltıyor. Özetle, çocukların özgüvenini en çok etkileyen unsur anne ve babalar oluyor.
Bunları yapma: Annelerin Çocuklarıyla İletişim Kurarken Yaptığı 7 Hata
Çocuklarda özgüven eksikliği belirtileri neler?
- Duygularını ve düşüncelerini rahatlıkla ifade edememek,
- Yeni girilen bir ortamda kaygılanmak ve yanında bir yetişkin istemek,
- Sorumluluklardan kaçmak,
- Güvende hissettiği kişilerin yanından ayrılmak istememek,
- Sosyal ortamlardan kaçınmak,
- Arkadaşlık kurmakta zorlanmak,
- Onaylanma ihtiyacı duymak,
- Sürekli sevilmeme, suçluluk ve utanç hissi duymak,
- Karar vermekte güçlük çekmek,
- İlişkilerine sınır koyamamak.
Altın tavsiyeler: Adem Güneş'ten Çocuğun Kişilik Gelişimi İçin Öneriler
Çocuklarda özgüven eksikliği nasıl giderilir?
Çocuklarda özgüven geliştirme Adem Güneş’e göre, “güven duygusu kazandırmak” ile başlıyor. Kendini güvende hisseden ve sevgi gören çocuklar özgüven eksikliği yaşamıyorlar. Çocuğa kaybettiği özgüveni geri kazandırmak için öncelikle özgüven eksikliğine yol açan hataları ortadan kaldırmak gerekiyor. Özgüvenli bir çocuk yetiştirmek için yapman gerekenleri şöyle sıralayalım:
- Çocuğunun kendisini değerli hissetmesi için onu koşulsuz sevdiğini hissettirmelisin. Ona, “Şunları yaparsan seni sevmem, annen olmam. “ gibi cümleler kurmamalısın.
- Çocuklarda özgüven eksikliğine yol açan ebeveyn hatalarından biri, onu başkalarıyla kıyaslamak. “Bak, Ayşe yemeğini ne güzel yiyor.” gibi karşılaştırıcı cümleler krumak onun kendine olan güvenini zedelemekten başka bir işe yaramaz.
- Çocuğunun gelişim özelliklerini iyi bilmeli ve buna göre davranmalısın. Çocuğundan gelişiminin üstünde bir beklentiye girmen onun yetersizlik hissine kapılmasına yol açabilir.
- Çocuklarda özgüven geliştirmeye engel olan şeylerden biri de tehdit içeren söylemlerde bulunmak. “Odanı toplamazsan istediğin oyuncağı sana almam.” şeklinde cümleler sarf etmek, onun itaatkar bir yapıya bürünmesine ya da tersi bir şekilde hırçınlaşmasına yol açabilir.
- Çocuğuna hiçbir koşulda fiziksel ve sözel şiddet uygulamamalısın. “Sen ne biçim bir çocuksun.” gibi cümlelerle onu örselememelisin.
- Çocuklarda özgüven geliştirmek için en güzel yöntemlerden biri, ona sorumluluklar vermek. Masayı hazırlarken çatal ve kaşıkları getirmesini, bulaşık makinesini çalıştırmak için düğmeye basmasını istemek gibi minik sorumluluklar onun kendini başarılı bir birey olarak görmesine yardımcı olur.
Oku: Özgür Bolat'a Göre Çocuğa Sorumluluk Kazandırmanın 5 Yolu
- Çocuğunu can kulağıyla gözlerinin içine bırakarak dinlemelisin. Onunla konuşurken yanına çömelerek ya da oturarak konuşman daha yakın bir iletişim kurmanızı sağlar.
- Bir konu hakkında karar alırken ya da yeni bir şey alacağınız zaman çocuğunun da fikrini almalısın. Fikrine danışılan çocuk, kendini değerli hisseder. Bu, yeni girdiği bir ortamda çocuğun girişken olmasına da yardımcı olur.
- Kurulan arkadaşlıkların ve sosyal hayatın rolü ergenlik için de önemli. Bu dönemde edinilen arkadaşın bir sözü, ergenlerde özgüven eksikliğine yol açabiliyor. Çocuğunla iletişimin ne kadar iyiyse seninle o kadar çok paylaşımda bulunabilir ve bu süreci daha kolay atlatabilir.
- Çocuğunun ortaya çıkardığı ürünleri takdir etmelisin. Yaptığı resimleri överek işe başlayabilirsin!
- Çocuğunla birlikte keyifli zaman geçirmelisin. Günde en az 45 dk-1 saatini çocuğunla oyun oynayarak ve sohbet ederek geçirebilirsin. Çocuklarda özgüven geliştirme oyunları adı altında, gün içerisinde çeşitli beceri oyunlarına yer verebilir ya da aile içi etkinlikleri düzenleyebilirsin. Kendinde var olan yeteneklerin ortaya çıkması çocuğun özgüven kazanmasına yardımcı olur.
Bunlarla başlayabilirsin: Çocuk Gelişimi İçin Önemli Eğitici Oyunlar
