Akran zorbalığı nedir?
Akran zorbalığı; genellikle okullarda ya da arkadaş ortamlarında, aynı yaştaki çocukların birbirilerine ya da tek bir kişiye karşı uyguladıkları sözlü veya fiziksel şiddete verilen isimdir. Biraz daha açmak gerekirse bir grubun veya tek bir çocuğun bir başka çocuğa karşı;
- Ezici, kırıcı laflar etmesi,
- Herhangi bir özelliği ile dalga geçmesi,
- Tehditlerde ve şantajlarda bulunması,
- Küçük düşürücü lakaplar takması,
- Arkadaşlarının karşısında ezmesi,
- Şiddet uygulaması,
- Yine şiddetle istediği şeyleri yaptırmaya çalışması (yemek aldırma, ödev yaptırma vs.) gibi durumlar, akran zorbalığına giriyor.
Zorbalığa uğrayan çocuklar genellikle diğerlerine göre daha küçük, fiziksel olarak daha az gelişmiş ve sessiz erkek çocuklar ile yaşıtlarına göre daha hızlı gelişmiş kız çocukları.
Zorbalığa uğrayan çocuğun sessiz kalması, zorbalığa boyun eğmesi ve durumu herhangi bir yetişkine anlatmaması gibi durumlarda mağduriyeti gitgide artar. Bazen çocuk büyüklerine bu durumu anlatsa da karşı taraftan “Biz şaka yapmıştık” gibi açıklamalar gelebilir, bazen zorbalığa uğrayan çocuğun bu durumu abarttığı düşünülebilir.
Bazense çocuk durumu anlattığı halde büyüklerinden yeterli yardımı göremez ve zorbalığa boyun eğmek zorunda kalır. Bunun durumun sonucunda ise psikolojik olarak ciddi sorunlar ve bazen intiharlar dahi yaşanabiliyor.
Akran zorbalığına uğrayan çocukta hangi belirtiler görülür?
- Aniden gelişen mutsuzluk,
- Bezmişlik,
- İçe kapanma,
- Özgüven eksikliği,
- Okula gitmek istememe,
- Arkadaşlarıyla görüşmeme,
- Evden çıkmak istememe,
- Depresif davranışlar,
- Okul başarısının düşmesi,
- Parasının erkenden bitmesi,
- Sık sık hastalık, karın ağrısı yaşaması gibi belirtiler, çocuğun akran zorbalığına uğradığının belirtileri arasındadır.
Akran zorbalığı çeşitleri nelerdir?
Bu durumlardan yukarıda kısaca bahsettik ama daha iyi anlaman için akran zorbalığı davranışlarını iyice açalım.
Sözlü şiddet
Sözlü şiddet çoğunlukla;
- Fiziksel özelliklerle dalga geçmek (diş teli, gözlük gibi),
- Küfür etmek,
- Giyimi ile dalga geçmek,
- Okul tuvaletine çocuğu zedeleyen yazılar yazma,
- Varsa fiziksel engeller üzerinden eleştirmek şeklinde gerçekleşir.
- Fiziki şiddet
- İtme,
- Saç çekme,
- Tokat-tekme atma,
- Tükürme,
- Başkalarına dövdürtme gibi şiddet davranışları söz konusu olabilir. Bunun dışında çocuğun sevdiği başkalarına ya da eşyalarına da şiddet uygulanabilir.
Sosyal şiddet
- Arkadaş grubundan dışlama,
- Oyuna almama,
- Diğer çocukların iletişime girmesini engelleme,
- Arkadaşlarıyla arasını bozma şeklinde sosyal şiddet görülebilir. Bunlar özellikle ilkokulda akran zorbalığında yaşanır.
Cinsel şiddet
Akran zorbalığının en rahatsız edici ve en üst seviyesi cinsel şiddettir.
- Cinsel içerikli küfürler etme,
- Cinsel organlara dokunmaya çalışma,
- Daha ilerleyen durumlarda taciz, tecavüz gibi davranışlar görülebilir.
Akran zorbalığı nedenleri nelerdir?
Zorbalık yapan çocuğun;
- Sevgisiz büyümesi,
- Kendini sevmemesi,
- Bir travma yaşamış olması,
- Popüler olmayı istemesi,
- Davranış bozukluğunun olması,
- Psikolojik sorunlarının olması,
- Sert ve yıkılmayacak bir izlenim vermek istemesi,
- Aile ilişkilerinin kötü olması,
- Her isteği yapılarak büyümesi gibi sebepler var.
Bu çocuklar sorun çözme yeteneğine sahip değillerdir ve genelde zorbalık yaptıkları çocuğa acı çektirme istekleri vardır. Bu durumlardan pişmanlık duymayabilirler. Yetişkinlere karşı da sert olabilirler ve genelde uyumsuzlardır.
Akran zorbalığı ile baş etme yolları
Akran zorbalığı nasıl önlenir diye merak ettiğini biliyoruz. Akran zorbalığı önleme konusunda ebeveynlere ve öğretmenlere görevler düşüyor. Bunlardan ayrı ayrı bahsedeceğiz.
Akran zorbalığını engelleme için ailenin yapabilecekleri
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi akran zorbalığına uğrayan çocuk, çoğunlukla ailesiyle bu durumu paylaşamaz. Bu nedenle iş sana düşüyor. Öncelikle çocuğunun bir zorbalığa maruz kalıp kalmadığını öğrenmek adına ona bazı sorular yöneltebilirsin. Ancak çocuğunu “Günün nasıl geçti?” gibi klişe ve sıkıcı sorularla boğmak yerine, ilgisini çekecek ve ince bilgiler alabileceğin sorular sormalısın. Örneğin;
- “Bugün okulda unutamayacağın bir şey oldu mu?”
- “Bugün bir arkadaşın okul gelmeyecek olsa, onun kim olmasını isterdin?”
- “Okulunu seviyor musun?” gibi sorular örnek olabilir.
Bunlar dışında;
- Çocuğuna zorbalığı iyice ve basit bir şekilde anlatman,
- Bu gibi durumlarda öğretmenine ya da sana söylemesini tembihlemen,
- Davranışlarınla ona örnek olman,
- Onunla sık sık sohbet etmen,
- Sana güvenmesini sağlaman,
- Biri ona kötü davrandığında ne yapması gerektiğini iyice öğretmen, akran zorbalığı çözüm yolları arasında.
Ayrıca, çocuğunun zorbalık yaşadığını fark ettiğinde ruh halinin zedelenmemesi ve ileride daha büyük sorunlar yaşamaması için zaman kaybetmeden psikolojik destek almasını sağlaman gerekir.
Akran zorbalığını engelleme için öğretmenlerin yapabilecekleri
Akran zorbalığı ilkokul olsun, lise olsun, zaman tanımadan çocukların başına gelebilecek bir olay. Bu olayda öğretmenlere çok büyük bir rol düşüyor. Okullarda öğretmenlerin akran zorbalığı önüne geçmesi için;
- Öğrencilerine sevgi ve saygı göstermeleri,
- Öğrencilerin kendileriyle sorunlarını paylaşmalarını sağlamaları,
- Zorbalık konusuna değinmeleri,
- Okul yönetimi ile birlikte akran zorbalığı konusunda çalışmalar yapmaları,
- Akran zorbalığı önleme etkinlikleri düzenlemeleri gerekir.
Akran zorbalığı yapan çocuklar nasıl değerlendirilmeli?
Okullarda akran zorbalığı, kendi içerisinde çözülecek bir konu değil. Akran zorbalığı yaptığı tespit edilen çocuğun muhakkak ailesi ile iletişime geçilmeli ve konudan haberdar olmaları sağlanmalı. Ardından öncelikle okulun rehberlik servisinin çocuğu doğru şekilde incelemesi gerekir.
Zorbalık yapan çocuk, konuyu yalanlayabilir ya da olduğundan farklı anlatabilir. Ayrıca çocuğun hak ettiğini dahi dile getirebilir. Bu gibi durumlarda olayı meşru görmek ya da gülüp geçmek gibi bir tavra girilmemeli.
Zorbalık yapan çocuklara da psikolojik destek sağlanmalı ve akran zorbalığı nedenleri etraflıca değerlendirilmeli. Gerekirse bu konu ile ilgili psikolojik tedaviye başlanmalı ve çocuğun sorunları üzerine gidilmeli.
