Solunum sorunları
Respiratuvar distress sendromu (RDS)
Solunum güçlüğü sendromu olan bu komplikasyon, bazı prematürelerde vücutlarındaki diğer gelişmemiş organların yeterince oksijen almamasına neden olabiliyor. Bebeğin akciğerlerinde sülfaktan (yüzey aktif madde) denen ve akciğerlerin gelişmesini sağlayan maddenin oluşmamasından kaynaklanıyor.
Bu hastalık daha çok 35. haftadan önce doğan prematürelerde görülüyor. Bebeğinde böyle bir sorun varsa muhtemelen hırıltılı nefes alıyor, kuzu gibi ya da hafif çığlığa benzer ses çıkarıyordur.
Bronkopulmoner displazi
Özellikle 23-32. haftalar arasında doğan prematüre bebeklerde görülen akciğer hastalığı.
Hızlı soluma, hırıltı, öksürük, morumsu dudaklar ve tırnaklarla kendini gösteriyor. Uzun süre oksijen ve doktorun kararına göre ilaç tedavisi uygulanıyor.
Apne ve bradikardi
Apne, solunumun 20 saniyeden fazla durması demek. Özellikle 34. haftadan önce doğan bebeklerde görülüyor. Genellikle solunum merkezinin gelişmesiyle kendiliğinden kayboluyor.
Çoğu zaman apneye kalp hızının düşmesi de eşlik eder. Kalp hızının dakikada 80’in altına düşmesine bradikardi deniyor.
Kronik akciğer hastalığı (BPD)
Prematüre bebeklere uzun süreli verilen oksijen, akciğer dokusunda ve hava yollarında zedelenmeye neden olabilir. Bu miniklerin büyüme hızları yavaş olabiliyor, takip edilmeleri gerek.
Kalp sorunları
Patent Duktus Arteriosus (PDA)
Doğumdan önce dolaşımda aort ile akciğer arasındaki bağlantıyı sağlayan damarın, genellikle doğumdan 72 saat sonra kendiliğinden kapanmasıyla gerçekleşir. Prematüre bebeklerde bu açıklık kapanmaz ve sorun yaşanırsa ilaç tedavisi, ilerleyen durumlarda ameliyat gerekebilir.
Genellikle 30. haftadan önce doğan prematürelerde görülüyor. Tedavi edilmezse akciğerlerde çok fazla kanın dolaşmasına ve kalp yetmezliği gibi komplikasyonlara neden olabiliyor.
Yaşanabilecek bir diğer sorun ise hipotansiyon.
Beyin sorunları
Beyin hasarı (Periventriküler lökomalazi-PVL)
Ya doğumda ya da doğumdan sonra, kan akımı ve oksijen miktarının azalmasına bağlı olarak beyin hasarı gerçekleşebilir. Beyin sıvısının dolaştığı boşlukları ve çevreleyen beyin dokusu yumuşar, zedelenebilir ya da kist oluşabilir. Tüm bunların olmasının nedeni, dokuların ölmesi.
3-4 hafta sonra USG (ses dalgaları kullanarak beynin resminin çekilmesi) teşhis konur. Bu sorunu yaşayan bebekler ileriki yaşamlarında algı ve hareket sistemlerinde sorunlar yaşayabilir.
Fizik tedavi uzmanlarından çocuk gelişimcilerine; dikkat sorunları, öğrenme ve hiperaktivite bozukluğu gibi durumlara karşı işbirliği gerektiren takip/tedavi gerekir.
Beyin içi kanama (Intraventriküler kanama-IVK)
Beyin dokusu ve damarlarının gelişmesindeki yetersizlik nedeniyle kanama olabilir. Genellikle 28. haftadan önce ve 1200 gramın altındaki (düşük doğum ağırlığına sahip bebeklerde) prematürelerde görülüyor.
Çoğu kanama doğumdan sonraki 1 hafta içinde gerçekleşir. Prematürelerin %15-20’si bu sorunu yaşıyor.
Beyin kanaması geçiren prematüre bebekler;
- Kaslarda sertlik,
- Yürümede zorluk,
- 3-4. aylarda sese tepkisizlik,
- 8-9. aylarda ses çıkaramama,
- 13-14. aylarda hiç kelime söyleyememe sorunlarını yaşayabilirler.
Ayrıca sık havale geçirme, işitme ve görme kaybının fazla olması da görülebiliyor. Zihinsel ve fiziksel gelişimleri bu nedenle yakından takip edilmeli.
Hidrosefali
Beyin içi kanamaya bağlı olarak gelişen ciddi bir hasar. Beyin kanaması geçiren bebeklerin %10-15’inde görülebiliyor. Bebeğin beyninde biriken sıvı yüzünden başi normalden fazla büyür. Tedavi yöntemi, ameliyat.
Mide-bağırsak sorunları
Nekrotizan enterokolit (NEK)
Bağırsak duvarındaki hücrelerin zarar görmesi. Bağırsak tam olgunlaşmadığı için besinlerin sindirilememesi, dokulara yeterli oksijen gelmemesi yüzünden olabilir. Bebekler beslenmeye başladıktan sonra ortaya çıkıyor. Sadece anne sütü alan miniklerde görülme ihtimali daha düşük.
Bebeğinde böyle bir sorun olursa ağızdan beslenme kesilir, damardan beslenmeye geçilir. Bağırsakları dinlendirmek genellikle işe yarar ama bağırsak duvarı delinmişse ameliyat gerekebilir.
Mutlaka oku: Adım Adım Prematüre Bebeklerde Beslenme ve Emzirme Hakkında Bilmen Gereken Her Şey
Gastroösofageal reflü
Prematüre bebeklerde reflü, çok sık görülen bir sorun. Bebeğin büyümesine paralel olarak doğru beslenme pozisyonu, tedavi ve bakım uygulamaları ile sorunun hafiflemesi beklenir. Kusmayı önlemenin yolu azar azar, sık sık beslemek ve bebeği dik açıda tutmak.
Göbek fıtıkları
Fıtık, bağırsağın bir kısmının zayıflamış bir kas ya da herhangi bir açıklıktan fırlaması demek. Prematüre bebeklerde fıtık riski de yüksek.
Kan sorunları
Kansızlık (anemi)
Yenidoğan bebeklerde alyuvar ömrü, yetişkinlere göre daha kısadır. Bu nedenle alyuvar yapımı daha yavaş olur. Ayrıca kemik iliğinde yeni alyuvar yapımını uyaran EPO adlı hormona ihtiyaç var. Prematüre bebekler doğduklarında EPO miktarı hafifçe düşer, dolayısıyla kan yapımı da yavaşlar.
Ayrıca erken doğumla dünyaya gelen miniklerde sık sık kan alınması da anemiyi tetikliyor. Hafif anemi çok sorun değil ama ciddi kansızlık durumlarında kalp ve solunum yetmezliği riski ortaya çıkabilir. Tedavi için bazı bebeklere hastanede EPO veriliyor, yetersiz olursa kan nakli yapılıyor.
Sarılık
Yenidoğan sarılığı, zamanında doğan bebeklerin çoğunun yaşadığı bir durum. 38. haftadan önce doğan prematürelerde daha çok görülüyor. Işık terapisi (fototerapi) etkili oluyor.
Yenidoğan bebeklerde sarılık olmasının nedeni ise miniklerin kan hücre sayılarının çok yüksek ve derilerinin ince olması.
Desteğe devam: Evde Prematüre Bebek Bakımı Hakkında Bilmen Gereken Her Şey
Metabolizma sorunları
Hipoglisemi
Kan şekeri (glükoz) seviyesinin düşük olması. Prematürelerin karaciğerleri yeterince gelişmediğinden glükoz üretmeleri zor olur. Tedavi için anne sütü, mama ya da damar yoluyla dekstroz (şeker) veriliyor.
Enfeksiyon
Hamileliğin son 3 ayında anneden bebeğe geçen, bebeği enfeksiyonlara karşı koruyan antikorlar salgılanıyor. Erken doğan bebekler bu antikorlardan mahrum kaldıkları için enfeksiyonlara daha çok yakalanıyorlar. Ayıca hastanede kalış süreleri de fazla olduğundan enfeksiyon kapma ihtimalleri yüksek oluyor.
Kan ve beyin omurilik sıvısı (BOS)alınarak enfeksiyonun varlığı teşhis ediliyor. Doğum haftasına ve kilosuna bağlı olarak antibiyotik tedavisine başlanabiliyor. Sık sık ellerini yıkaman, prematüre bebeğini enfeksiyondan koruman için çok önemli.
Görme sorunları
ROP (Retinopathy of prematurity)
Prematüreler, göz damarları tam gelişmeden doğarlar. Retinada damarlanma olması, burada şişmesi ve büyümesine ROP hastalığı (prematüre retinopatisi) deniyor. %80 kendiliğinden gerileyen bu hastalığın tedavisi için iğne ile enjeksiyon, lazer veya cerrahi girişim yöntemi uygulanıyor.
Şaşılık ve miyop da erken doğan bebeklerde görülme ihtimali yüksek olan göz problemlerinden.
İşitme sorunları
Az ya da çok işitme kaybı, erken doğumla dünyaya gelen bebeklerin çoğunda görülebiliyor. Hastaneden ayrılmadan önce yapılan işitme taramasında bir anormallik bulunursa takip testleri ve tedavi için elinden geleni yapmayı unutma. Dil ve iletişim becerileri için çok önemli.
Diş sorunları
Diş çıkarmada gecikme, çarpık diş ve dişlerin renk değiştirmesi gibi sorunların olma ihtimali de zamanında doğan bebeklere göre daha yüksek.
Ani bebek ölümü (ABÖS)
Birçok nedeni olabilen, bazı uzmanlara göre nedeni tam olarak belli olmayan ani bebek ölümü için yine de temel sebep, oksijensizlik olarak gösteriliyor. Beyin anomalileri, solunum sorunları, düşük doğum kilosu gibi nedenler, ani bebek ölümünü prematüreler için daha büyük risk haline getiriyor.
Hastaneden taburcu olup evinize geldiğinizde bebeğini sırtüstü yatırman, bu riski azaltmanda çok etkili, aklında olsun.
Bu yazıya da göz atmalısın: Ani Bebek Ölümü Sendromu (SIDS) Nedir? Nasıl Önlenir?
Tüm bu sorunlar seni ümitsizliğe sürüklemesinler. Linkteki hikayeyi oku, büyük zorlukların atlatılıp güzel günlere yelken açılabileceğini gör: Prematüre Bebek Annesi ve Aile Danışmanı İnci Candemir'in Umut, Sevgi ve Başarı Dolu Hikayesi
Kaynaklar: Prematüre Bebek Bakımı-İnci Candemir, Mayo Clinic Bebeğinizin İlk Yılı Rehberi
