Serebral palsi nedir?
Beynin hasar görmesine bağlı bir kas-iskelet hastalığı. İngilizcesi cerebral palsy olan hastalık, aslında en bilindik ifadesiyle beyin felci.
Yrd. Doç. Dr. Gamze Şenbursa, Türkiye’de her 600 bebekten birinde CP hastalığı olduğunu belirtiyor.
Serebral palsi neden olur?
Doğum öncesi nedenler
- Vakaların %50 kadarı annedeki enfeksiyonlar veya diğer hastalıklar,
- Radyasyona maruz kalmak,
- Kötü beslenme gibi doğum öncesine nedenlere bağlı.
Gebeliğin ilk evrelerinde anormal beyin büyüme ve gelişiminin neden olduğu görüşü de gittikçe yaygınlaşmakta.
Şenbursa ise;
- Akraba evliliği,
- Anne-baba arasındaki kan uyuşmazlığı,
- Hamilelikte ilaç kullanımı ve kaza geçirme gibi durumların da etkili olduğunu ekliyor.
Doğuma bağlı nedenler
- Alışılmadık derecede uzun süren veya çabuk gerçekleşen doğum eylemi,
- Kordon sarkması,
- Annedeki yaşam belirtilerinin azalması,
- Bebeğin beyninin hasar görmesi.
Şenbursa bunlara ek olarak doğum sırasında doktorun hatalı forceps kullanmasının bile serebral palsi hastalığına yol açabileceğini belirtiyor.
Doğum sonrası nedenler
- Doğum sonrası travmalar (Düşme veya diğer kazalar),
- Beyin enfeksiyonları,
- Patolojik sarılık,
- Oksijen eksikliği (Solunum zorluğu çekilmesi).
Serebral palsi ne zaman anlaşılır?
Serebral palsili olarak dünyaya gelmiş bebekler, görünüşte sorumsuz bir gebelik ve doğum sürecinden geçmiş olabilirler. Kasların tonusu (gerilimi) çok aşırı veya çok az olabilir ama bu, 3. aya kadar görülmeyebilir.
Hareket ve duruş bozuklukları ise genellikle 6-12 aylık olmadan belirgin hale gelmez.
Serebral palsinin belirtileri neler?
- Memeyi ağızda tutmakta ve emmekte zorlanma,
- Ağızdan devamlı salya akması,
- Nadiren istemli olarak hareket etme,
- İstemli hareketler sırasında kollarda ve bacaklarda şiddetli titremeler olması,
- Bacakları birbirinden zor ayırma,
- Motor gelişmede gerilik,
- Önce sadece bir eli kullanma, ayakları kullanamama, garip bir şekilde emekleme, ayak parmakların uçlarına basarak yürüme.
Bunlar genel belirtiler. Yrd. Doç. Dr. Gamze Şenbursa, belirtilerin serebral palsi çeşitlerine göre farklılaşacağının üzerinde duruyor.
Serebral palsi tipleri neler?
Monoplejik: Sadece tek bacağı/kolu etkilenen.
Diplejik: Bacaklarda baskın tutulma olan.
Kuadriplejik: 2 kol ve bacağı etkileyen.
Hemiplejik: Vücudun bir yarısı tutan.
Distonik: Kas tonusu bozukluğu ile karakteriz olan.
Aatetoid: İstemsiz ve yılanvari hareketler görülen. En sık rastlanan tip.
Yrd. Doç. Dr. Gamze Şenbursa, bebeğinin yaşına göre şu belirtilere özellikle dikkat etmen gerektiğini söylüyor:
| Belirtiler | |
|---|---|
| 1 aylık | Sürekli ağlama, emme bozukluğu, ısrarlı ve devamlı kusma, uyarılara cevap vermeme, havale |
| 2 aylık | 1 aylık bebekteki belirtiler, olması gereken reflekslerde eksiklik, kas kasılma bozuklukları |
| 3 aylık | Gözde istemsiz ritmik hareketler, bel kaslarında spazm, vücudun yay gibi gerilmesi, gülmeme, annenin yüzüne bakmama |
| 4 aylık | Baş kontrolünün olmaması, şaşılık, bazı reflekslerin devam etmemesi |
| 8 aylık | Dönme/oturma aktivitelerinin olmaması, el-göz koordinasyonunun yokluğu, tekme atarken iki bacağın geriye gitmesi, uzun oturmada bacakların makaslama hareketi yapması |
| 10 aylık | Emeklemenin olmaması veya her iki bacağın birden çekilerek sıçrar tarzda emeklemek, ayağa kalkmada zorluk, ismi ile çağırılınca tepki vermeme, salya akması, yiyeceği ağza götürememe/alamama |
| 1 yaş | Parmak ucunda yürüme, makaslama şeklinde yürüme, tutanarak yürüme vs. |
Hangi bebeklerde CP hastalığına yakalanma riski daha fazla?
Prematüre ve düşük doğum ağrılığı ile dünyaya gelen bebeklerde beyin felci ihtimali daha fazla. Ayrıca erkek bebeklerde kızlardan daha fazla görülüyor.
Bu da ilgini çekebilir: Prematüre Bebeklerde Görülen Sağlık Sorunları
Serebral palsinin tedavisi nasıl olur?
%100 iyileşme söz konusu değil maalesef. Fakat erkenden uygulanan tedavi ile belirtilerde azalmaya gidilebiliyor.
- Fizik tedavi, atel, halka gibi ortopedik gereçler,
- Özel mobilyalar ve malzemeler,
- Egzersiz,
- Gerekirse ameliyat,
- Nöbetleri atlatmak, kasları gevşetmek için ilaç tedavisi uygulanabiliyor.
Yrd. Doç. Dr. Gamze Şenbursa, bunlara ek olarak iş uğraşı terapisi ve refleks terapinin de etkili olacağını belirtiyor.
İş uğraşı terapisi, çocuğun günlük hayat aktivitelerinde beceri kazanmasını sağlayan, motor fonksiyonlarını kullanmayı öğreten bir dizi uygulamadan oluşuyor. Serebral palsili çocuklar tuvalet eğitimi, giyinme-soyunma, beslenme gibi aktiviteler bu sayede daha rahat yapabiliyorlar.
Refleks terapi ise ayaklara ve yüze özel ovma/basınç hareketleriyle vücuttaki bloke olmuş enerjiyi harekete geçirmeyi amaçlıyor. Şenbursa her iki terapi için de mutlaka uzman desteği gerektiğini, işi bilmeyen kişilerden uzak durulması gerektiğini vurguluyor.
Serebral palsi hastaları kaç yıl yaşar?
Bu konuda kimse bir şey diyemez. Gereken terapiler, fizik tedaviler uygulanır, doktorun önerisiyle ilaçlar alınırsa elbette serebral palsi hastalığına sahip çocuklar daha uyumlu bir hayat yaşayabilirler.
Kaynaklar: Bebeğinizin İlk Yılında Sizi Neler Bekler-Arlene Eisenberg, Heidi E. Murkoff, Sandee E. Hathaway Bebeğinizin İlk Yılı Rehberi-Mayo Clinic
