Aşı nedir?
Aşı mikropların zayıflatılmış veya ölü hallerinin bebeğin vücuduna verilerek, o mikrobu tanımasına ve onunla mücadele edecek yöntemleri geliştirmesine yarayan bir yöntemdir. Bu nedenle bebeğinin aşılarını düzenli olarak yaptırman çok önemli.
Bebek aşıları nelerdir?
1. Suçiçeği aşısı
Suçiçeği çok sık görülen bulaşıcı bir hastalıktır. Suçiçeği virüsü, hastalığı kapmış kişiden yayılan damlacıkla bulaşır. Döküntüler vücudun birçok yerine yayılmış beneklerle başlar. Bu beneklerin içi su ile dolar, patlar ve kabuk bağlar.
Bu hastalıktan korunmak için bebeklerde suçiçeği aşısı 12 ila 18. aylar arasında yapılır. Sağlık Bakanlığı Aşı Takvimi’nde 12. ayın sonunda görülür. Aşıdan 9- 10 gün kadar sonra hafif ateş ve döküntü oluşabilir.
2. Difteri aşısı
Havada dolaşan damlacıklar yoluyla bulaşır. Solunum sorunlarına, kalp yetmezliğine ve ölüme neden olabilir. Boğmaca ve tetanus aşılarıyla birlikte yapılan bebeklerde karma aşıya 2 aylıkken başlanır. Bebeğine bu aşının diğer dozları 4., 6. ve 18. aylarda yapılmalıdır. Difteri aşısına bağlı yan etkiler çok nadirdir ve bu etkiler daha çok yaşça büyük çocuklarda görülür.
3. Tetanos aşısı
Vücudun neredeyse tamamında ağrılı kasılmaların olmasıdır. Tetanos olan birinin ağzını açması ve yutkunması güç olacaktır. Bulaşıcı olmayan tetanos, vücuda derin ve kirli kesikler yoluyla girer.
Difteri ve boğmacayla birlikte bebeğine karma aşı olarak verilir. İlk dozu 2. ayda; diğer dozları ise, sırasıyla 4, 6 ve 18. aylarda yapılır. Aşının %95’ e varan oranla koruyuculuk sağladığı düşünülür, ona rağmen aşıya bağlı reaksiyonlara çok nadir rastlanır.
4. Boğmaca aşısı
Şiddetli öksürük nöbetlerine sebep olan bir hastalıktır. Haftalarca sürebilen öksürük nöbetleri, zatürre, havale, beyin hasarı ve ölüme sebep olabilir. Bebeğinin bu hastalığa yakalandığı durumda beslenmesi, hatta nefes alması bile zorlaşabilir.
Difteri, tetanos ve boğmacanın aynı aşı ile önüne geçildiğini belirtmiştik. Ancak, karışıklık olmaması ve bebeğinin aşı takibini kolaylaştırmak için tekrarlıyoruz: Bebeğin 2., 4., 6. ve son olarak 18. aylarda üç hastalığa birden bağışıklık kazandıran karma aşıyı olmalıdır.
Aşı Takvimi’nde difteri, tetanos ve boğmaca aşılarının adı DaBT diye geçer. Bu üç hastalığın aşısı bir arada yapılır ve karma aşı olarak bilinir. Genellikle bu aşının yan etkileri boğmacanın önlenmesi için eklenen maddeler sebebiyle ortaya çıkar. En bilinen yan etkisi bebeklerde karma aşı sonrası ateştir. Bebeğinin ateşinin çıkmasını engellemek için aşıdan 2 saat önce ateş düşürücü verilir ve etkisi 48 saat kadar devam eder.
5. Verem aşısı
Verem, önce akciğerde görülür. Ardından beyinde etkilerini sürdürerek körlük, sağırlık ve felç gibi sakatlıklar bırakabilen bir hastalıktır. Peki bebeklerde verem aşısı kaç aylıkken yapılır? Bebeğin 2 aylık olduğu dönemde aylık olduğu dönemde bu aşıyı yaptırabilirsin.
Aşıdan 2 ila 3 ay sonra koltuk altında gözlemlenebilen lenf bezi büyümesi bebeklerde verem aşısının yan etkileri denildiğinde akla ilk gelenlerdendir. Kendiliğinden düzelen bir durumdur. Eğer düzelmezse, doktoruna başvurmalısın.
6. Prömokok aşısı
Pnömokok hastalığı, öksürük ve hapşırıktan dağılan belli bir bakterinin solunumu yoluyla bulaşır. Bu hastalığa sebep olan bakteri, antibiyotiklere karşı dirençli olduğu için hastalığın tedavisi zordur.
Bu hastalık, 5 yaşın altındaki çocuklarda görülen menenjit ve kulak iltihabının nedenidir. Kan enfeksiyonlar ve zatürreye de neden olabilen bu hastalığın 2 yaş altındaki çocuklarda tedavisi oldukça güçtür. Bu sebeple, bebek aşıları arasında asla atlanılmaması gereken aşılardandır.
7. Kızamıkçık aşısı
Rubella virüsü kapmış kişilerden hava yoluyla bulaşan bir hastalıktır. Hafif bir enfeksiyondur; ateş ve döküntüye sebep olur. Bebeğin bu aşıyı kabakulak ve kızamığın önlenmesine de yarayan bir karma aşı halinde alır. Kızamıkçık aşısı ile oluşan yan etkiler oldukça hafiftir. Hatta genelde yan etkilere rastlanmaz.
8. Kızamık aşısı
Yetişkinlerde dahi görülebilen bu hastalık, havadan yayılan damlacıklarla bulaşır. Döküntü, burun akıntısı, gözlerde tahriş gibi belirtileri vardır. Bu hastalık kulak enfeksiyonu, zatürre, havale ve beyin hasarı; hatta ölüme yol açabilir. Aşı yerinde ağrı ve şişlik oluşabilir. Bebeğinde ateş ve kas ağrısı oluşabilir.
9. Kabakulak aşısı
Damlacıkların solunumu ile bulaşan bir virüstür. Ateş, baş ağrısı, bitkinlik gibi sorunlara yol açar. Ayırıca sarılık, menenjit ve kısırlığa sebep olma ihtimali de vardır. Kızamıkçık aşısında olduğu gibi yan etkileri neredeyse yoktur.
10. Hib aşısı
Hava yoluyla yayılan bakterilerle bulaşır. Menenjit, kan zehirlenmesi, boğazda şişkinlik ve enfeksiyonlara sebep olur. Bu hastalık için yapılan aşı, aşı takviminde DaPT ve İPA aşılarının zamanlarına denk getirilmiştir. Aşı sonrası nadiren aşının yapıldığı yerde kızarıklık, şişlik ve ağrı görülebilir. 1 ila 2 gün arasında düzelir.
11. Hepatit B aşısı
Bu hastalık ağır karaciğer rahatsızlıklarına sebep olabilen bir sorundur. İshal, kusma, sarılık, eklem ve karın ağrısı gibi belirtileri bulunur. Bu hastalığın zararlarından korunmak için bebeklerde hepatit B aşısı doğumda, 1. ve 6. ayın sonunda yapılır. Bu aşının sonrasında bebeğinde gözlemleyebileceğin bazı etkiler olabilir. Bebeklerde hepatit B aşısı yan etkileri nelerdir, diyorsan sana verebileceğimiz cevaplar şunlardır:
- Aşı bölgesinde ağrı görülebilir.
- Bebeğin baş ağrısı, ateş ve kulak çınlaması sorunları yaşayabilir.
- Bunlar kalıcı sorunlara dönüşmeyen ve kısa sürede etkisini yitiren etkilerdir.
12. Hepatit A aşısı
Hepatit A virüsünü yiyecekler ve kişisel temasla bulaşır. Karaciğerde etkisini gösterir. İlk dozu 18. ayda yapılır. 2 yaş aşıları arasında olan bu aşının 2. dozu bebeğinin 2 yaşını bitirmesine yakın bir zamanda tekrarlanır. Aşı sonrasında nadiren aşı yerinde şişlik, ağrı ve baş ağrısı gözlenebilir.
13. Çocuk felci (polio) aşısı
Vücuda ağız yoluyla girer. Beyni ve omuriliği etkileyerek, felce ve ölüme sebep olabilir. Bebeğini bu hastalıktan korunmak için, 6 aylık bebek aşıları arasına çocuk felci aşısını da eklemelisin. Aşının yan etkisi olarak söyleyebileceğimiz tek şey, aşının yapıldığı yerde kızarıklıkların oluşma ihtimalidir.
Aşı takvimi nedir?
Aşı takvimi, bebeğine hangi aşıyı hangi tarihte yaptırman gerektiğini söyleyen bir planlamadır. Bu sayede bebeğinin aşı takibini kolaylıkla yapabilirsin. Bazı aşıların bir kez uygulanması yeterli iken bazı aşılar içinse daha fazla sayıda doz uygulanmasına ve rapel denilen pekiştirme dozlarına ihtiyaç vardır.
Sağlık Bakanlığı aşı takvimi ile bebeğine hangi aşıyı ne zaman yaptıracağını takip edebilirsin.
T.C. Sağlık Bakanlığı Aşı Takvimi 2020
Aşı takvimindeki tüm aşılar devlet tarafından ücretsiz yapılıyor.
Bebek aşı tablosunda yer alan kısaltmalar
- Hep-B aşısı: Hepatit B aşısıdır.
- BCG aşısı: Verem aşısıdır.
- KPA aşısı: Konjuge pnömokok aşısıdır.
- DaBT-IPA-Hib aşısı: Difteri, aselüler boğmaca, tetanoz, inaktif polio, hemofilus influenza tip B aşısıdır.
- OPA aşısı: Oral polio virüs aşısıdır.
- KKK aşısı: Kızamık-kızamıkçık-kabakulak aşısıdır.
- Hep-A aşısı: Hepatit A aşısıdır.
- DaBT-IPA aşısı: Difteri, aselüler boğmaca, tetanoz, inaktif polio virüs aşıdısır.
- dT aşısı: Erişkin tipte difteri, tetanoz aşısıdır.
Şimdi bebek aşı takviminde ay ay detaya inelim.
1 ay aşısı nedir?
Hepatit B hastalığı; iştahta azalma, bitkinlik, kusma, sarılık ve eklem yerlerinde ağrılara sebep olan bir hastalıktır.
Bebeğini bu etkilerden korumak için, ilk ayında 2 doz Hepatit B aşısı yapılır. Bebeklerde hepatit B aşısı yapılmasının uygun zamanı; doğumdan sonra ilk dozun, hemen sonra, 1. ay içinde ikinci dozun yapılmasıdır.
2 ay aşısı nedir?
Bu ay bebeğinin aşı takvimi biraz yoğun! 2 aylık bebeğe yapılan aşılar; Karma, Verem, Pnömokok ve Rotavirustur.
Karma aşıdan kastedilen, difteri, tetanoz, boğmaca ve hib hastalıklarına karşı bağışıklık kazandıran bir aşıdır. DaPT- IPA-Hib adıyla Sağlık Bakanlığı aşı takviminde yer alır.
4 ay aşısı nedir?
Bebeğinin aşı zamanı! 4 aylık bebek aşıları bebeğinin 2. ayında hangi aşıları yaptırdığına bağlı olarak değişiyor.
Eğer bebeğin 2 aylık olduğunda, DaPT- IPA-Hib, Pnömokok ve Rotavirus aşılarını yaptırdıysan, bu ay 2. dozunu yaptırmalısın.
Eğer ishal aşısı da denen Rotavirus aşına 3. ayda başladıysan bu ay yaptırmana gerek yok.
6 ay aşısı nedir?
Hepatit B aşısı 3 doz halinde verilir. Üçüncü doz 6 ve 18 ay aralığında yapılır. Sağlık Bakanlığı’nın bebek aşı takviminde 6. ay içinde olması gereken aşılar arasına koyulmuştur.
3.ve 4. ayda yaptırdığın DaPT- IPA-Hib aşılarının 3. dozu yine bu ay içinde yapılmalıdır.
Bu arada, eğer ishal aşısı da denen Rotavirus aşını Rotarix markadan yaptırdıysan 3. doz yoktur. Takvime göre, bebeğinin olması gereken bir diğer aşı ise çocuk felci (polio) aşısıdır.
1 yaş aşısı nedir?
Bebeğinin bu ay aşı takvimi biraz yoğun!
Bebeğin dokuzuncu ayında kızamık aşısı olmuş olabilir. Hatta belki de, doktorun menenjit aşısını dahi bebeğinin aşı takvimine eklemiştir. Ancak, Sağlık Bakanlığı’nın aşı takvimini esas alarak hazırladığımız bu listede kızamık aşısını 12. aya ekliyoruz.
Onun dışında oldukça sık görülen çocuk hastalıklarından su çiçeği, kabakulak ve kızamıkçık aşıları da yine 12 aylık bebek aşıları arasında!
Son olarak, prömokok aşısının son dozu 12. ayda bulunuyor.
18 ay aşısı nedir?
2., 4. ve 6. ayda bebeğinin aşı takviminde bulunan DaPT- IPA ve HIB’in son dozu 18. ayda görünmektedir.
Ayrıca, çocuk felci aşısının 2. ve son dozu bu ay yapılır.
Bir karaciğer hastalığı olan Hepatit A’nın ise, 1. dozu 18. aylık bebek aşıları arasında yer alır.
2 yaş aşısı nedir?
Hepatit A aşısının son dozu bebeğinin ikinci yaşını bitirmesine yakın bir zamanda yapılır.
Böylece, bebeğin 2 yaşını doldurduğunda olması gereken aşıları olmuş; gerekli bağışıklıkları kazanmıştır. Bebeklikten çıkıp çocukluğunun ileriki zamanlarında olması gereken başka aşılar da var, daha bitmedi.
4 yaş aşısı nedir?
Kızamık-Kızamıkçık-Kabakulak (karma aşı) aşısının 2. yani, son dozu ile daBT İPA aşısı bu dönemde yapılır.
13 yaş aşısı nedir?
Tetanoz aşı takviminde bu dönemde yapılır. Erişkin tipi difteri de denilen Td aşısı, 1 Temmuz 2007 tarihinde doğanlardan başlamak üzere 13 yaşına girmiş olan tüm çocuklara Aile Hekimliği Birimlerinde uygulanıyor. Yeni uygulama 1 Temmuz 2020 itibarıyla devam ediyor.
Bebeklerde aşıların yan etkileriyle ilgili uyarı!
Aşı sonrası ateş ve aşı yerinde şişlik olmamasına rağmen bazen tekrarlanan dozlarda bebek aşısı yan etkileriyle karşılaşabilirsin. Önceden de belirttiğimiz gibi, bebeklerde aşıdan sonra ateş yükselmesi gözlenebilir. Eğer bebeğinin ateşi yükseldiyse, doktoruna danışmanı ve bebeğinin önceki aşılarının etkilerini göz önünde bulundurmanı öneriyoruz.
Daha önceki aşılarda ateş ve huzursuzluk olduysa doktorunun önerdiği ateş düşürücüyü verebilirsin. Ateş, o gün olmayıp ertesi günde olabilir bu konuda dikkatli olmalısın.
Eğer, bebeklerde aşı sonrası huzursuzluk kaç gün sürer diye soruyorsan, aşıya bağlı ateş ve huzursuzluğun 3 günden fazla sürmesi durumunda doktorunu araman gerektiğini belirtelim.
