Kamudan özel sektöre, engelli yakını hakları neler?
- Evde bakım maaşı,
- Gelir vergisi indirimi,
- Nöbet muafiyeti ve izin hakkı,
- Erken emeklilik hakkı,
- Senelik izin kullanma hakkı,
- Mazeret izni,
- Refakat izni,
- Tayin hakkı.
Engelli yakını olanlar için evde bakım maaşı
Engelli çocuğa sahip ailelerin yasal haklarından biri, devlet tarafından ödenen evde bakım maaşı. Evde özel bakıma ihtiyaç duyan vatandaşların kişisel ihtiyaçlarının karşılanması için ödenen bu maaştan “ağır engelli raporu” olanlar faydalanabiliyor. Haktan yararlanabilmek için Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüklerine başvuru yapmak gerekiyor. Gerekli incelemelerden sonra bakıma muhtaç engelli bireyin tespitiyle birlikte ödemeler başlıyor.
Ödenen tutar hakkında da bilgilendirme yapalım. Evde bakım maaşı 2019 yılında 1384 TL olarak ödeniyordu. Yeni yılda asgari ücrete yapılan zamla birlikte evinde hasta, yaşlı ve engelli bireyin bakımını üstlenen 1. derecedeki aile yakınlarına ödenen ücrete de zam yapıldı. Evde bakım parası 2020 yılında 1457 TL olarak ödeniyor.
Gelir vergisi indirimi
Engelli çocuğu olan işçinin izin hakları neler, ilk olarak tüm çalışan grubunu kapsayan gelir vergisi ile başlayalım.
Engelli çocuğu olan kamu ve özel sektör çalışanları ile serbest çalışanlar gelir vergisi indiriminden yararlanabiliyorlar. Eğer engel oranında bir değişiklik olursa bunu vergi dairesine bildirme zorunluluğu var. Emekli olanlar ise bu haktan emekli maaşı alırken faydalanamıyorlar. Ancak serbest çalışan olarak hayatına devam eden emeklilerin gelir vergisi indirimi devam ediyor.
Nöbet muafiyeti ve izin hakkı
Engelli çocuğu olan memurun hakları arasında nöbet ve fazla mesai muafiyeti bulunuyor. Bakıma muhtaç yakını olan çalışanlara günlük bakım izni konusunda da kolaylık sağlanıyor. Genel Kurmay Sağlık Komutanlığı’nın bu konuda yayınlanmış emri var. TSK’da görev yapıyor olup bakıma muhtaç engelli çocuğu olan asker ve sivil memurlara da nöbet muafiyeti hakkı tanınıyor.
Bunun dışında engelli çocuğu olan memurun çalışma saatleri hakkında yapılmış bir düzenleme yok. Engelli çocuğun günlük bakımının yapılması için kamu kurum ve kuruluşlarının mesai saatleri içerisinde izin kullanılması konusunda kolaylık sağlaması gerektiği yönünde bir açıklama var. Buna da çocuğun engel durumu, yapılacak bakımın niteliği ve personelin konumu gibi değişkenleri göz önünde bulundurularak karar veriliyor.
Engelli çocuğu olan çalışan anneler için erken emeklilik hakkı
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre, raporunda “ağır engelli” ibaresi bulunan çocuğu olan anneler erken emeklilik hakkına sahip. Bu haktan SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı, Tarım İşçileri ve İsteğe Bağlı Sigortalı olan anneler yararlanabiliyor. Çocuğun evlatlık olması durumu değiştirmiyor.
Birden fazla engelli çocuğu olanlarda SGK her çocuk için inceleme yapıyor ancak sadece 1 çocuk üzerinden erken emeklilik hakkından yararlanılabiliyor. Bunun yapılma sebebi ise erken emeklilik hakkının kullanıldığı çocuğun bakıma muhtaçlığının bitmesi halinde, diğer çocuk üzerinden bu haktan yararlanmaya devam edebilmek.
Merak edenler için engelli çocuğu olan çalışan babanın hakları arasında erkek emeklilik bulunmadığını söyleyelim. Bu, yalnızca çalışan annelere tanınmış bir hak.
Peki ya çocuğun: Çocuk Hakları Nedir? Çocuk Hakları Sözleşmesi Maddeleri Neler?
Senelik izin hakkı
Engelli çocuğu olan ailelerin haklarından bir diğeri, izin kullanımı konusunda esneklikten faydalanabilmek. Genelkurmay Başkanlığı’nın emrine göre, engelli yakınları kendi amirlerinin inisiyatifiyle yıllık ve mazeret izinlerini parçalara bölerek diledikleri tarihlerde kullanabiliyorlar.
Mazeret izni
Anne veya babadan sadece biri, en az %70 oranında engelli olan ya da süreğen hastalığı olan çocuğunun rahatsızlanması halinde, hastalık raporuna dayalı olarak bir sene içerisinde toplu ya da bölümlere ayrılmış olarak 10 güne kadar mazeret izni kullanabiliyor.
Mazeret izni yalnızca engelli çocuklar için kullanılıyor. Hastaneden ya da Aile Hekimliklerinden alınan hasta raporuyla mazeret izni talep edilebiliyor.
Refakat izni
Engelli çocuğu olan memurun haklarından bir diğeri, refakat izni. Bu hak yalnızca çocukla sınırlı değil; memur bireyin bakmakla yükümlü olduğu ve refakat edemediği takdirde hayatı tehlikeye girecek olan anne, baba, eş ya da kardeşleri için de geçerli. Bu yakınlıktaki engelli aile bireylerinden birinin kaza geçirmesi veya uzun süreli bir hastalığı olması halinde kullanılabiliyor. Ancak bu durumun, “bir kişinin sürekli bakımına muhtaçtır” ve “hayati öneme sahiptir” ibarelerinin bulunduğu bir sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi gerekiyor.
Böylece aylık ve özlük hakları korunarak 3 aya kadar izin alınabiliyor ve gerektiğinde bu sürenin bir karına kadar uzatılabiliyor. Yalnızca engelli raporuna sahip olmak refakat izni almayı sağlamıyor, bunun özellikle altını çizelim. Bunun için gerekli şartların oluşması ve doktorun sadece refakat iznine ait rapor vermesi şart.
Tayin hakkı
Engelli yakınlarının haklarından biri de tayin hakkı. Bu, yalnızca devlet memurlarının, hayatını bir başkasının yardımı ya da bakımı olmadan devam ettiremeyecek derecede engelli olduğu tespit edilen eşi, çocukları ve kardeşleri olması halinde faydalanabildiği bir hak.
Engellilik durumunun yol açtığı sorun nedeniyle kamu personelinin talebi üzerine, eğitim ve öğretim kuruluşlarının bulunduğu il veya ilçe sınırları dahilinde uygun bir boş kadroya ataması yapılıyor.
Bu da ilgini çekebilir: Çocuk İstismarı Nedir? Nasıl Anlaşılır ve Önlem Alınır?
