Çölyak hastalığı nedir?
Çölyak hastalığı (glüten enteropatisi) ince bağırsağın glütende bulunan gliadin adlı maddeye karşı kronikleşen hassasiyetidir.
Çölyak hastalığı neden olur?
Çölyak hastalığının nedenleri tam olarak bilinmese de genetik yatkınlık ile çevresel faktörlerin bir arada etki etmesinin söz konusu olabileceği düşünülüyor. Dolayısıyla çölyak hastalığı genetik mi, sorusu akla en sık gelenlerden. Anne ve babası çölyak hastası olan bebekler hastalığa daha yatkın oluyorlar ancak çölyak hastalığının sebebinin direkt olarak genetik olduğu söylenemez.
Antikorların gliadinle birleşerek bağırsaklardaki villüslere saldırması sonucu besinlerin emilimi engelleniyor. Bu durum da yiyeceklerin bağırsaklardan geçerken sadece bir kısmının emilmesine yol açıyor. Her 3000 kişide 1 çölyak görülüyor. Kız çocuklarında görülme oranı ise erkeklere göre 2 kat fazla.
Çölyak hastalığı anneden çocuğa geçer mi, sorusuna da cevap verelim. Yukarıda da belirttiğimiz gibi çölyak direkt olarak anneden geçmese de anne ya da babada çölyak olması hastalığın bebekte de görülme riskini artırıyor.
Çocuklarda çölyak hastalığı belirtileri
Çölyak hastalığının belirtilerini bebekler ve çocuklar üzerinden ayrı ayrı inceleyelim. Bebeklerde çölyak belirtileri genellikle yaşamın 6. ve 12. ayları arasında ortaya çıkıyor. Başlıca semptomlar;
- Besinlerin emiliminde bozukluk,
- İştah kaybı,
- Karında şişlik,
- Kötü kokan yağlı ishal,
Bunları öğren: 8 Maddede Bebek Kakası Hakkında Bilmen Gereken Her Şey
- Bazen anemi,
- Gelişim geriliğidir.
Anlattık: Bebeklerin Büyüme ve Gelişimini Etkileyen 7 Faktör
Çölyak hastalığı kistik fibroz ile karıştırılabiliyor.
Çocuklarda çölyak belirtileri;
- Özellikle karın ağrısı,
- Karında şişlik,
- İshal,
- Kusma,
- Huzursuzluk,
- İştahsızlık,
- Enfeksiyonlarda artış,
- Gelişme geriliği,
- Kilo alamama,
- Boy uzamasında yavaşlamadır. İleri yaşlarda hastalığın belirtileri daha geniş bir yelpazeye yayılabilir.
Çocuklarda Yetersiz Büyüme Nasıl Anlaşılır?
Çölyak hastalığı bunlara ek olarak;
- Vücutta sıvı tutulmasına,
- Dişlerin geç çıkmasına,
- Raşitizme yol açabiliyor.
Anneler tecrübelerini anlattı: Bebeği Çölyak Hastası Olan Var mı?
Çölyak hastalığı nasıl anlaşılır?
Çölyak hastalığı kaç yaşında ortaya çıkar, söyleyelim. Çölyak hastalığı her yaşta teşhis edilebiliyor. Glütene karşı duyarlılığı olmayan birinde çevresel faktörlerin etkisiyle aniden ortaya çıkabiliyor. Dolayısıyla yetişkinlerde çölyak hastalığı belirtileri kendini çok sonradan gösterebiliyor. Çocukluk döneminde ise çölyak tanısı koymak çok daha kolay. Peki nasıl anlayacaksın?
Çölyak belirtileri kansızlık, laktoz alerjisi gibi farklı hastalıkları da akla getirebiliyor. Vücutta önem taşıyan pek çok değişime neden olduğu için hastalığın doğru teşhisi oldukça önemli. Kan testi ve ardından ince bağırsak biyopsisi ile kesin tanı koymak mümkün.
Çölyaklı bebek kakası da yapısal olarak normal kakadan farklı olduğu için dikkate alabileceğin diğer işaretlerden.
Detaylı bilgi için: Bebek Kakası Hakkında Merak Edilen 13 Soru ve Cevabı!
Çölyak testi nasıl yapılır?
Çölyak hastalığı testi yapmak için öncelikle kan örneği alınıyor. Test, kandaki glütene karşı olan antikor düzeylerini ölçüyor. Ancak kesin tanı için çocuk gastroenteroloğuna gitmek gerekiyor.
Laboratuvar incelemesi için ince bağırsak biyopsisi yapılıyor ve çok ince bir parça alınıyor. Bu işlem genellikle ağızdan ince bağırsaklara doğru gidecek olan küçük bir tüpün geçirilmesiyle yapılıyor. Eğer bağırsak yüzeyinde hasar varsa glütensiz diyet uygulanıyor.
Çölyak hastalığı tedavisi
Çölyak tedavisi glüten içermeyen diyetle yapılıyor. Genellikle 6 hafta içerisinde fayda göstermeye başlayan bu diyetin ömür boyu uygulanması gerekiyor. Glütensiz beslenme ile genellikle normal bir yaşam sağlanıyor. Çölyak hastalığı tedavisinde kullanılmak üzere araştırma aşamasında olan birtakım ilaçlar da var. Bu ilaçların faydası ispatlandığı takdirde tedavi çok daha kolay bir hale gelebilecek ve çölyak hastası olanlar glütenli gıdaları yiyebilecekler.
Çölyak hastalığı ölümcül müdür, konusuna da bir açıklık getirelim. Çölyak ölümcül bir hastalık değil, en büyük düşmanı ise sıkı bir diyet. Hastalığın benimsenip yaşam standartlarının buna göre şekillendirilmesi gerekiyor. Gıdalar, kozmetik ve bakım ürünleri konusunda iyi bir etiket okuyucusu olarak glüten içeriklerine dikkat etmek gerekiyor.
Ufak kaçamaklar bağırsakta hasara yol açabileceği için şikayetlerin tekrarlanmasına yol açabiliyor. Bunlara özen gösterildiği takdirde hastalıkla baş etmek oldukça kolay. Ancak çölyak hastalığı geç teşhis edildiğinde ince bağırsak kanserine yol açabiliyor. Bu nedenle belirtiler görüldüğünde hafife alınmamalı.
Çölyak hastaları ne yer?
Öncelikle glütensiz beslenme çölyak hastaları için bir yaşam biçimi olmalı. Tüketimi serbest ve yasak olan ürünler iyice öğrenilmeli. Çölyak diyetinde neler var, aşağıda hepsini sıraladık.
Çölyak hastaları ne yemeli?
- Tüm sebze, meyve ve bakliyatlar,
- Tüm katkısız katı ve sıvı yağlar,
- Et, balık ve tavuk (Katkısız ve unla kızartılmış bir yağda işlem görmemiş olmak kaydıyla.),
- Yumurta, zeytin, bal ve reçel,
- Una batırılmamış konserve çeşitleri,
- Mısır, pirinç ve patetes (Hem kendileri hem de unlarının tüketilmesinde bir sakınca yok.),
- Kestane, nohut, soya ve üzüm çekirdeği unları,
- Evde çekilmiş güvenli baharatlar.
Çölyak hastaları ne yiyemez?
Çölyak hastalarının glüten içeren besinleri tüketmemeleri gerekiyor. Başlıca gıdalar şöyle:
- Buğday, arpa, çavdar ve bazı yulaf ürünleri (Un, bulgur, bulgur pilavı, ekmek, kek, börek, pasta, kurabiye, makarna, kuskus, irmik, simit, gofret, tarhana, kraker, dondurma külahı gibi gıdalar.),
- Una batırılarak kızartılmış tavuk-balık-et ürünleri,
- Malt kullanılan içecekler (Bira, cin, votka gibi.),
- Glüten içeren hazır çorbalar, pane harçları gibi çeşniler,
- Sirke, çikolata puding, sakız, ketçap ve mayonez gibi gıdalar glüten içerebiliyor. Tüketmeden önce içerikleri hakkında mutlaka bilgi edinmek gerek.
- Soslu kuru yemişler (Glüten içermeyen kuru yemişlerin tüketilmesinde herhangi bir sakınca yok.).
Çocuk doktorun ya da gastroenteroloğun sana glüten içeren gıdaların yer aldığı bir liste verecektir. Buğday unu birçok malzemede gizli bir içerik olabildiği için aldığın ürünlerin etiketlerini dikkatlice incelemelisin.
Ayrıca yiyecekleri hazırlama ve saklama aşamalarında kullandığın araçların glütenli ürünlere bulaşmamasına dikkat etmelisin.
Bebeklerde çölyak ile anne sütü arasında nasıl bir ilişki var?
Yapılan araştırmalara göre anne sütü yerine inek sütüyle beslenmek zorunda kalan bebeklerde çölyak görülme riski daha yüksek. Çünkü anne sütünün içeriğinde çölyak hastalığına karşı koruyucu maddeler var.
Bu nedenle bebeğini ilk 6 ay anne sütüyle beslemen çok önemli. 6 ay sonrasında ise anne sütün yeterli değilse, içeriği ona en yakın olan keçi sütünü tercih edebilirsin.
Ayrıca bebeğine çölyak tanısı koyulduktan sonra süt şekerini tolere edemeyebilir. Bu durumda glüten ürünleri gibi sütü de geçici olarak bırakman gerekebilir.,
Doktorun bunun için bebeğine enzim içeren sütler vermeni tavsiye edebilir. Böylelikle bebeğin, anne sütünü bağırsaklarına gelmeden önce sindirebilir. Bir süre ekstra vitamin ve mineraller de kullanman gerekebilir.
Anne sütü hakkında daha fazla detay için: Anne Sütünün Bebekler İçin Yeri Doldurulamaz Faydaları
