Endokrin ne demek?
Endokrin, hormon demektir. İnsanların büyümesi, gelişmesi, sağlıklı bir şekilde hayat sürmesi için organlarla senkronize bir şekilde hareket ederler. Hormonlar, vücudun farklı bölümlerinden, farklı özellikler için salgılanır. Ancak bu işleyişte yaşanan bazı sorunlar, endokrin hastalıkların neden olur.
Endokrinoloji de hormon bilimi olarak adlandırılabilir. Çocuk endokrinoloji doktorları, ergenlik döneminin sonuna kadar, çocuklarda hormonal bozuklukları ve devamında yaşanan hastalıkları inceler.
Raşitizm
Raşitizm; kemiklerin gelişmesine yardımcı olan D vitamini eksikliği ile ortaya çıkan kemik hastalığına verilen isimdir. Aynı zamanda kalsiyum ve fosfor eksikliği de raşitizm üzerinde etkilidir.
Çocuklarda görülen bu hastalık, kemiklerin yumuşamasına ve iskelet bozukluklarına neden olur.
Raşitizm belirtileri nelerdir?
- Bacaklarda yamulma, parantez şeklinde görünüm,
- Bıngıldağın geç kapanması,
- Dişlerin geç çıkması,
- Yürüme, oturma gibi motor becerilerin gelişmesinde gecikme,
- Kafatasında bozukluklar,
- Göğüs kafesinin ön tarafında küçük yuvarlak çıkıntılar,
- Boy kısalığı,
- El ve ayak bileklerinin genişlemesi,
- Aşırı terleme, raşitizm yaşayan çocuklarda en sık görülen belirtilerdir.
Bu hastalığın tedavisi, bir endokrinoloji uzmanının teşhisinden sonra yapılır. Tedavi, D vitamini ve kalsiyum eksikliğini gidermek üzerine kuruludur. Çeşitli ilaç ve besin takviyesi ile vitamin ve minerallerin vücuda kazandırılması sağlanır.
Raşitizmin hem tedavisi hem de önlemi için çocuğunu bol bol açık havada, güneşten yararlanmasını sağlamalısın. Ayrıca D vitamini içeren besinlerden yeterince faydalanmasına da yardımcı olman gerekir. Bunlar dışında doktorunun önerdiği takviyeleri de çocuğunun düzenli kullanmasına dikkat etmelisin.
Hadi bak: Çocuk Beslenmesinde Vitaminlerin Önemi
Büyüme geriliği
Sağlıklı bir çocuğun en önemli göstergesi, normal gelişimine uygun bir süreçte ilerlemesidir. Normal gelişim gösteren çocuk, ilk 1 yılında hızlı bir şekilde büyür, sonrasında gelişimi biraz yavaşlar. 2-3 yaş civarında büyüme hızı biraz daha artar ve 10 yaşına kadar stabil ilerler. Bu süreçten sonra gelişim, biraz daha hızlanır.
Çocuklarda büyümeye etki eden en önemli unsur; -beslenme ve kalıtım dışında-hormonlardır. Özellikle hipofiz (büyüme hormonu), tiroit, testosteron, östrojen, androjen gibi hormonların düzensiz ya da yanlış salgılanması, çocuklarda büyüme geriliğine neden olur.
Önemli bir konu: Bebeklerin Büyüme ve Gelişimini Etkileyen Faktörler
Büyüme geriliği belirtileri nelerdir?
- Boy kısalığı,
- Orantısız kilo dağılımı,
- Motor becerilerde gerilik,
- Geç konuşma, gibi belirtiler büyüme ve gelişme geriliğinde sık görülür.
Büyüme geriliği tedavisi nasıldır?
Endokrin uzmanının yaptığı tedavinin ardından çocuğunun büyüme geriliğinin nedeni, hormon eksikliği ise büyüme hormonu takviyesi yapılır. Tedavide çocuğun yaşının küçük olması daha etkilidir. Bu yüzden yukarıdaki gibi belirtiler görürsen muhakkak bir doktora başvurmalısın.
Bakmadan geçme: Çocuklarda Yetersiz Büyüme
Diyabet
Diyabet ya da şeker hastalığı, pankreasın ürettiği insülin hormonundaki yetersizlik ya da bozukluk nedeniyle ortaya çıkar. Her ne kadar yetişkin hastalığı sanılsa da özellikle okul çağındaki çocuklarda da görülebilir. Ayrıca erken teşhis yapılmadığı takdirde göz, böbrek ve kalp hastalıkları yaşayabilirler.
Çocuklarda diyabet belirtileri nelerdir?
- Dikkat çekecek sıklıkta idrar yapma (özellikle geceleri),
- Çok fazla su içme,
- İştah artmasına rağmen zayıflama,
- Karın ağrısı,
- Kız çocuklarda genital mantar enfeksiyonu,
- Hafif ateş,
- Pişik gibi belirtiler gördüğünde, çocuğunu diyabet şüphesiyle bir hastanenin endokrin bölümüne götürebilirsin.
Çocuklarda diyabet tedavisi nasıldır?
Diyabet, tamamen tedavi edilebilen bir hastalık değil. Maalesef bir kez ortaya çıktı mı, ömür boyu etkilerini göstermeye devam ediyor. Ancak özellikle beslenme ve hayat tarzına dikkat edildiğinde belirtiler ciddi şekilde hafifliyor.
Diyabet tedavisi Tip1 ve Tip2 olmak üzere ikiye ayrılıyor. Tip1 diyabet tedavisinde insülin iğneleri, doktorun önerisine uygun şekilde düzenli kullanılıyor ve ciddi bir diyet uygulanıyor. Tip2 diyabette ise biraz daha serbest olmak mümkün. Beslenme düzenlenmesi ve insülin direncini düşüren ilaçlarla sorunun gerilemesi sağlanıyor.
Obezite; aşırı kilolu olma, alınan enerji ile yakılan enerjinin birbiri ile orantılı olmaması durumudur. Bu duruma tabii ki sağlıksız beslenme de etki eder ama bazı vakaların hormon bozukluğu ile de alakalıdır.
Bu durumlar dışında kalıtsal özellikler ve çevresel faktörler de obezite üzerinde etkili.
Çocuklarda obezite, zamanında müdahale edilmediği takdirde;
- Diyabet,
- Üreme fonksiyonlarında bozukluk,
- Yüksek tansiyon,
- Kolesterol,
- Kalp-damar hastalıkları ortaya çıkabiliyor.
Çocuklarda obezite tedavisi nasıldır?
Obezite tedavisinde asıl yöntem, alınan enerji miktarını azaltıp yakılan enerji miktarını arttırmaktır. Yani beslenme şekli düzenlenir ve çocuğun fiziksel aktiviteleri arttırılır. Bu her çocuk için özel hazırlanan programlarla gerçekleşir.
Obezite tedavisinde ilaçlar ve cerrahi müdahaleler de söz konusudur ama çocukluk çağındaki insanlar için bu yöntemlere başvurulmaz.
Yapabileceğin bazı şeyler burada: Çocuklara Sağlıklı Beslenme Alışkanlığı Kazandırmak
Tiroit hastalıkları
Tiroit bezinin salgıladığı tiroit hormonu, çocuklarda;
- Büyüme,
- Gelişme,
- Vücut metabolizmasını ayarlama,
- Küçük yaşlarda beyin gelişimi üzerinde etkilidir.
Tiroit hastalıkları arasında en çok görülenler;
- Hipotiroidi,
- Haşimato,
- Guatrdır.
Bu tiroit hastalıkları genelde tiroit hormonunun az ya da fazla salgılanması ile ortaya çıkar. En büyük sebebi de iyot eksikliğidir.
- Çarpıntı,
- Huzursuzluk,
- Sinirlilik,
- Kilo kaybı ya da artışı,
- Hareketlilik,
- İshal,
- Saç dökülmesi gibi durumlar tiroit hastalıklarına işaret edebilir.
Tiroit hastalıklarının tedavisi nasıldır?
Bu hastalıklarda genellikle tiroit hormonunun salgılanması, ilaçlar yardımı ile düzenlenir. Guatr ya da tiroit kanseri gibi durumlarda cerrahi yöntemler ya da atom tedavisi uygulanabilir.
Geç ve erken ergenlik
Erken ergenlik özellikle kızlarda görülür. Kız çocuklarında 8 yaşından önce meme büyümesi, hızlı boy uzaması ve adet görme erken ergenliği düşündürebilir. Bu sorunun nedeni çoğunlukla östrojen hormonunun fazla salgılanmasıyla alakalıdır.
Erkek çocuklarında ise bu durum, sinir sistemindeki patolojik sorunlar nedeniyle gerçekleşebilir. Genellikle penis büyümesi, hızlı boy uzaması, ses kalınlaşması ve sinirlilikle ortaya çıkar.
Bu çocuklar akranlarından çok daha uzun olurlar ama ilerleyen dönemlerde boyları daha da uzamaz.
Geç erkenlikte ise normal gelişim gösteren çocuklarda boy kısalığı, memelerin ya da testislerin zamanında gelişmemesi gibi sorunlar vardır.
Erken ve geç ergenlik tedavisi nasıldır?
Bu iki sorunda da hormon tedavisine başvurulur. Belirlenen dozlarda belli aralıklarla uygulanan enjeksiyonlarla çocuklar yaşıtlarıyla aynı fiziksel özelliklere getirilir. Beklenen gelişmeye ulaşılınca tedavi sonlandırılır.
Cinsel gelişim bozuklukları
- Endokrin bozucu faktörlerin varlığı,
- Hormonların düzensiz çalışması,
- Hormon direnci,
- Annenin hamilelikte kullandığı ilaçların hormon düzenini bozması,
- Akraba evliliği gibi durumlar kız ve erkek çocuklarda cinsel gelişim özelliklerini etkileyebilir.
En çok görülen cinsel gelişim bozuklukları nelerdir?
- Küçük ve farklı penis (mikropenis): Yenidoğan bir bebekte penisin 2 cm’den küçük olması.
- İnmemiş testis: Testislerden birinin ya da ikisinin de torbada bulunmaması.
Ayrıntılı bilgi için: Çocuklarda İnmemiş Testis
- Hipospadiyas (peygamber sünneti): İdrar deliğinin penisin ucunda değil altında bulunması.
Buna da bak: Peygamber Sünneti Nedir?
- Kliteromegali: Yenidoğan kız bebekte klitorisin 1 cm’den uzun ve penise benzer şekilde olması.
- Dış dudaklarda birleşme: Vajina dudaklarının yapışık olması.
Cinsel gelişim bozukluklarının tedavisi nasıldır?
Bu sorunların erken teşhis ve tedavi edilmesi önemlidir, çünkü ilerleyen zamanlarda çocuğun cinsiyeti ile ilgili kuşkuya düşmesine ve psikolojik sorunlara neden olabilir. Bu belirtilerle bir uzmana gidildiğinde yapılacak kan, laparoskopi, ultrason gibi çeşitli tetkiklerden sonra tedavi yöntemine karar verilir. Aile ve uzmanlar bir araya gelerek çocuğun hangi cinsiyette yetiştirileceğine karar vererek cerrahi müdahale yapılır.
Turner Sendromu
Turner Sendromu, yalnızca kız çocuklarında görülür. Bu hastalığın özeliği, boy ve cinsel gelişimin olmamasıdır. Doğan çocuğun cinsiyeti dişidir ama göğüs gelişimi ve doğurganlık özelliği yoktur.
Bu hastalığın nedeni kadınlardaki cinsiyet hormonu olan östrojenin hiç ya da çok nadir salgılanmasıdır. Hal böyle olunca cinsiyet gelişmez ve yumurta oluşumu söz konusu değildir. Adet görememe de sonuçlardandır.
Turner Sendromu belirtileri nelerdir?
- Kalın ve kısa boyun,
- Şiş el ve ayaklar,
- Kısa boy,
- Yavaş büyüme,
- Çocuk sahibi olamama,
- Göz yapısında bozukluk,
- Bazı bölgelerdeki derilerde kalınlaşma,
- Çene bozuklukları.
Turner Sendromu tedavisi nasıldır?
Hem büyüme hem de cinsiyet sorunlarının ortadan kalkması için hormon tedavisi uygulanır. Özellikle östrojen hormonu ağırlıklı olan bu tedavi yöntemi ile adet kanaması, meme gelişimi ve doğurganlık başlar. Bu tedavi, menopoz dönemine kadar devam eder.
Turner Sendromu Hakkında Bilmen Gereken Her şey!
Böbreküstü bezi hastalıkları
Böbreküstü bezlerinde bulunan enzimler, buradan salgılanan kortizol, aldosteron, testosteron ve östrojen gibi cinsiyet hormonlarını etkiler. Bu enzimlerdeki küçük bir bozukluk, bu hormonların işlevini yerine getirmemesine neden olur. Sonuçta ortaya konjenital adrenal hiperplazi ve adrenal yetmezlik gibi sorunlar çıkar.
Konjenital adrenal hiperplazi, yukarıda bahsettiğimiz cinsiyet sorunlarına neden olurken adrenal yetmezlik, daha farklı belirtilerle ortaya çıkar.
Adrenal yetmezlik belirtileri nelerdir?
- Kilo alamama,
- Kusma,
- Düşük kan şekeri,
- Tuz kaybı,
- Depresyon,
- Anoreksia,
- Karın ağrısı,
- Su kaybı adrenal yetmezlikte meydana gelir.
Böbreküstü bezi hastalıkları tedavisi nasıldır?
Bir endokrin uzmanı, sorunların şiddetine göre kortizon, hormon tedavisi ve cerrahi müdahale gerçekleştirmeyi önerecektir.
Aşırı tüylenme
Genellikle ergenlik çağındaki kız çocuklarında görülen bu sorun, çoğunlukla hormonal bir bozukluktan kaynaklanır.
Kalıtsal özellik de taşıyan bu durum, böbreküstü bezlerindeki hormon dengesizlikleri ya da aşırı cinsiyet hormonu salınımı ile meydana gelir. Çocukları özellikle psikolojik açıdan rahatsız eden bir sorundur.
Aşırı tüylenme tedavisi nasıldır?
Genellikle bu duruma sebep olan hormonun aşırı salgılanması çeşitli ilaçlarla durdurulur. Ardından lazer epilasyon gibi kozmetik yöntemlere başvurulur.
