Astım nedir?
Akciğerlere hava taşıyan solunum tüplerinin kronik hastalığına astım denir. Alerjik astım ve alerijk olmayan astım olarak 2 çeşidi vardır. Çocuklarda alerjik astım daha sık görülen bir türdür.
Çocuklarda astım neden olur?
Astım, çocukluk çağının en sık görülen kronik hastalıklarından biri. Özellikle de son 20 yılda küçük çocuklarda ve şehirlerde yaşayanlar arasında astımlı olanların sayısında büyük bir artış var. Astımın bu denli artışına tam olarak neyin neden olduğu bilinmese de başlıca astım nedenleri;
- Hava kirliliği,
- Alerjenlere maruz kalma,
- Şişmanlık,
- Solunum yolu hastalıklarıdır.
Alerjik etmenler, çocuklarda alerjik astımı tetikler. Ancak çocuğunun astım olması için illa alerjisi olması şart değil. Astımı tetikleyen nedenler, alerjik olmayan çocuklarda da hırıltıya yol açabilir. Başlıca astım tetikleyicilerini şöyle sıralayabiliriz:
- Egzersiz,
- Stres,
- Beyazlatıcılar gibi çeşitli ev temizlik malzemelerine maruz kalma,
- Parfümler,
- Soğuk hava,
- Sigara,
- Ev tozu akarları, hamam böcekleri, evcil hayvan döküntüleri, polenler ve küfler,
- Bazı ilaçlar,
- Süt, yumurta ve buğday gibi astımı tetikleyen yiyecekler (daha büyük çocuklarda fındık, fıstık ve balık),
- Gastroösafajial reflü.
Çeşitleri, nedenleri ve tedavisiyle: Çocuklarda ve Bebeklerde Alerji
Çocuklarda astım belirtileri
Astım bulguları herkeste farklı olabiliyor. Temel olarak alt solunum yollarını etkileyen astımın en karakterize belirtilerinden biri, hırıltı. Çocuğun astım olduğunu nasıl anlarım, diyorsan dikkat edebileceğin birtakım ipuçları şöyle:
- Hırıltı,
- Gece, fiziksel etkinlikle ya da tahriş eden maddeyle veya alerjenle karşılaşma sonrası kötüleşen öksürükler,
- Nefes darlığı,
- Göğüste sıkışma hissi.
Öksürükleri birbirine karıştırma: Krup (Yalancı Kuşpalazı) Neden Olur, Nasıl Geçer?
Çocuğa astım tanısı nasıl koyulur?
Astım olan çocuk, geceleri veya sabahın erken saatlerinde nefes verirken tiz hırıltı çıkarır. Astım tanısı genellikle bronşiolit geliştikten sonra koyulur. Hırıltı, ilk ataktan sonraki soğuk algınlığı sırasında tekrarlar. Bu ataklar sırasında çocuğunun sağlık durumu gayet iyi olabilir. Genellikle 3 veya daha fazla hırıltı atağından sonra çocuğa astım tanısı koyulur.
Bebeklerde astım ise kendini, doğumdan sonraki ilk 1 yıl içinde hırıldama ve bu hırıltıların sürekli tekrarlamasıyla gösterir.
Astım hastalığı kaç yaşında başlar, sorusuna cevap verelim. Astımın gelişiminde ırsi ve çevresel faktörler rol oynar, rahatsızlık genellikle çocukluk çağında 5 yaşından önce ortaya çıkar. Ancak astımın her yaşta ortaya çıkması mümkün.
Anlattık: Belirtilerinden Tedavisine Bebeklerde Bronşit
Çocuklarda astım nasıl geçer?
Astım o kadar farklılıklar gösteren bir hastalık ki bazı çocuklar hiçbir zorluk çekmeden hırıltı çıkarırken, diğerleri acil bir duruma yol açacak kadar şiddetli hırıltı ve solunum güçlüğü yaşayabilir. Eğer çocuğunun egzama gibi başka alerjileri yoksa ve ailenin içinde astım olan başka bir üye yer almıyorsa hırıltılar 3 ila 6 yaş arasında azalır.
Çocuklarda astım tedavisi nasıl yapılır?
Astım hastalığına kesin çözüm bulabilmek mümkün değil. Bu nedenle astım tedavisi ile çocuğa şikayetsiz ve rahat bir yaşam sunmaya çalışılır. Tedavi daha ziyade hırıltıyı azaltmak ve atakların tekrarlamasını önlemek için yapılır.
Uzun süreli bu tedavinin ilk basamağı, astımı tetikleyen şeylerden uzak durmakla başlar. İkinci basamakta ise astım ilaçlarına yer verilir. Öncelikli olarak solunum yolu ile alınan astım spreyi veya toz şeklindeki ilaçlar tercih edilir.
Çocuklarda astım tedavisiyle neler amaçlanır?
- Atakların şiddetini ve sıklığını azaltmak, öksürük ve solunum güçlüğünün kronik belirtilerini önlemek,
- Çocuğun okula devamlılığını sağlamak,
- İlaçların yan etkisini azaltmak için mümkün olan en düşük dozda ilaç kullanmak,
- Çocuğun mümkün olduğunca sağlıklı yetişmesini ve yaşıtlarıyla çeşitli aktivitelere katılmasını sağlamak,
- Astım atağının yol açabileceği acil tedavi ihtiyacını azaltmak için bir yanıt planı geliştirmek,
- Acile gitme ve kurtarma tedavisine olan ihtiyacı azaltmak.
Çocuk doktorun, tüm bu hedefleri aklında tutarak sana bir ilaç reçetesi hazırlar. Çocuğunun akciğerlerini değerlendirmek için bir uzmana yönlendirmek isteyebilir. Ayrıca doktorun, çocuğun için özel bir ev tedavisi programı planlamana da yardımcı olur. Bu program, reçetelenen ilaçları ve tedaviyi nasıl uygulayacağını, çocuğunun hırıldamasına yol açabilecek alerjenlerden ve etmen maddelerden kaçınman için bir plan geliştirmeyi içerir.
Prof. Dr. Yonca Tabak anlattı: Çocuklarda Alerjiyi Tetikleyen Faktörler ve Tedavi Yaklaşımları
Astım tedavi edilmezse ne olur?
Astım hastalığı tedavi edilmediği takdirde çocuklarda büyüme ve gelişimi olumsuz yönde etkiler. Astım ilaçlarının doğru bir şekilde alınmaması da çocuğunun gelişmesini engeller. Astımlı çocuklar genellikle ergenliğe yaşıtlarından daha geç girerler ancak astımın boy uzamasında ve kemik gelişiminde olumsuz bir etkisi yok.
Dikkat dikkat: Çocuklarda Yetersiz Büyüme Nasıl Anlaşılır?
Astıma iyi gelen şeyler neler?
Astım tedavisinin en önemli kısmını, astım krizlerini başlatabilecek etkenlerden uzak durmak oluşturur. Bunun için astım krizine yol açan bu maddeleri iyi bilmelisin. Astımlı çocuğa ne iyi gelir, dikkat etmen gerekenler neler, birlikte bakalım:
- Çocuğunun bulunduğu ortamda ve ev içerisinde sigara içilmemesine özen göstermelisin.
- Eğer çocuğunun alerjisi varsa evde evcil hayvan beslemek durumu tetikler.
- Evde sprey, kokulu deterjan ve parfüm kullanmamalısın.
- Kuş tüyü yastık, battaniye ve sentetik yatak malzemeleri kullanmamalısın.
- Çocuk odasında kilim, halı, mobilya, yastık ve minder bulundurmamalısın.
- Evi sık sık havalandırmalısın.
- Badana, boya ve böcek ilaçlama gibi işlemleri çocuğun evde yokken yaptırmalısın.
- Tıpkı alerjik rinitte olduğu gibi polenlerin arttığı dönemlerde astım atakları tetiklenir, bu nedenle ev içinde kapı ve pencereleri kapalı tutmalısın.
- Polen miktarının fazla olduğu dönemlerde şikayetleri başlamadan önce çocuğunun alerji ilaçlarını almasını sağlamalısın.
- Havanın kuru ve rüzgarlı olduğu günlerde çocuğunu dışarı çıkarmamalısın.
- Evde kızartma ya da yemek kokusu oluştuğunda mutlaka havalandırmalısın.
- Çocuğun açık havada egzersiz yaparken aşırıya kaçmamasına dikkat etmelisin.
- Eğer çocuğunun bünyesi çok alerjikse dışarı çıktığında alerji maskesi kullandırabilirsin.
- Dışarıda vakit geçirdikten sonra duş alarak derisiyle saçlarındaki alerjenlerden arınmasını sağlamalısın.
- Ev içindeki nem oranını düşük tutmalısın.
Şunları inceleyebilirsin: Annelerin En Çok Tercih Ettiği 10 Soğuk Buhar Makinesi ve Hava Nemlendirici
Astımın bitkisel tedavisi var mı?
Astımın direkt olarak tedavisi olmadığını söyledik. Ancak bazı bitki çayları ve gıdaların astım hastalarına iyi geldiği gözlemlenmiş.
Güçlü bir antioksidan olan limon suyu astıma iyi gelen şeyler arasında. Ciğerlere dolan zararlı maddelerle savaştığı için astım ataklarına karşı etkili. Aynı zamanda akciğerin güçlenmesini ve daha rahat nefes almasını da sağlıyor. Yarım çay kaşığı taze limon suyunu bir bardak suyla karıştırıp yemeklerden önce çocuğuna verebilirsin.
Bunun dışında; lavanta, çörek otu, biberiye, andız ve ısırgan otu gibi bitki çayları da astım öksürüğüne ve nefes darlığına iyi geliyor.
Burada işine yarayacak bilgiler var: Bebeklerde Öksürüğe Ne İyi Gelir? Kuru Öksürük Nasıl Geçer?
Astımlı çocuğun beslenmesi nasıl olmalı?
Astımlı çocuğu olan annelerin en merak ettiği konulardan biri de beslenme. Yetersiz ve dengesiz beslenme pek çok hastalıkta olduğu gibi solunum sistemi hastalıklarının oluşumunda da rol oynar. Bu nedenle astımlı çocuğun bakımında beslenmenin önemi büyük. Peki, çocuğunu hangi gıdalarla beslemelisin?
Anne sütü
Bebeklerde astımın en büyük düşmanlarından biri, anne sütü. İlk 6 ay bebeğinin tek besini anne sütü olmalı. Özellikle ilk 4 ay anne sütüyle beslenen çocuklarda 6 yaşına kadar astıma karşı belirgin bir koruyuculuk oluyor.
Omega-3
Soğuk sularda yaşayan uskumru, ton ve somon gibi yağlı balıklarda bol miktarda Omega-3 bulunur. Keten tohumu, fındık ve ceviz gibi gıdalarda da bir miktar Omega-3 var. Özellikle çocuklarda astım başlangıcına karşı Omega-3 içeren gıdaları miniğinin beslenme listesinde mutlaka bulundurmalısın.
Mutlaka oku: Çocuklarda Balık Yağı Hapı Nasıl ve Neden Kullanılır?
Antioksidan vitaminler
A, C ve E vitaminlerinin astımlı çocuklarda etkili olduğu düşünülüyor. Yeşil yapraklı sebzeler, sert kabuklu meyveler, kuru baklagiller, et ve yumurta E vitamini bakımından zengin olan gıdalar. A vitamini ise balık yağı, karaciğer, süt ve yumurta sarısında bulunuyor. Sarı, turuncu ve yeşil renkteki taze sebze ve meyveler ise C vitamini bakımından en önemli kaynaklar. Çocuğunun beslenme programında bu gıdalara bol bol yer vermelisin.
Böyle de bir dert var: 6 Soruda Bebeklerde Gıda Alerjileri Hakkında Merak Ettiğin Her Şey!
Astım hangi durumlarda tehlikeli?
- Çocuğunun ağır bir solunum sıkıntısı varsa ve durumu kötüleşiyorsa,
- Hızla nefes alıyorsa, nefes alırken göğüs duvarında çekilmeler oluyorsa ve nefes verirken şiddetli inliyorsa,
- Ağzı ve parmak uçları morarıyorsa,
- Huzursuz, beklenmedik şekilde uykulu ya da kafası karışık şekilde davranıyorsa,
- Nefes alırken göğsünde ağrı oluyorsa,
- Aşırı çarpıntısı ve nabzında hızlanma varsa,
- Ateş, sürekli öksürük ve tedaviye yanıt vermeyen hırıltısı varsa,
- Kusuyorsa ve ağızdan ilaç almıyorsa,
- Hırıltı, öksürük ya da nefes alma güçlüğü nedeniyle konuşurken ve uyurken zorluk yaşıyorsa acilen çocuk doktorunla iletişime geçmelisin.
Bunlara ek olarak şöyle bir dipnot verelim: Astımlı çocuk, dışarıda oynamak ya da egzersiz yapmak gibi etkinlikleri diğer çocuklarla yapabilir. Ancak bu etkinlikler sırasında çocuğunda astım belirtilerinden herhangi birini görürsen mutlaka çocuk doktorunla konuşmalısın.
Alerjik astımlı çocuğu olan annelerin tavsiyelerine bak: Çocuğumun Bronşit Astımı İçin Bitkisel Ne Önerirsiniz?
