Motor beceri nedir?
> Bir eylemi gerçekleştirmek için uyumlu motor hareketlerini sağlayan davranışları yapabilme yeteneğine motor beceri diyoruz. Bu hareketleri koordineli bir şekilde gerçekleştirebilmek için zihnin doğru ve zamanında komut vermesi gerekiyor.
Bebeklerde motor gelişimi nedir?
Büyüme dendiğinde çocuğun fiziksel olarak gelişimi akla gelmeli. Gelişimi ise daha çok çocuğun yaşına göre beceri kazanması olarak algılamalısın. Yeni doğmuş bebeklerin boyunlarındaki kaslar yeterince güçlü olmadıkları için bebeklerin başlarını desteklemek gerekiyor. Bebeğinin bunu tek başına yapmaya başlaması motor gelişimine minik bir örnek.
Motor beceriler, ince ve kaba motor becerileri olmak üzere 2'ye ayrılıyor.
Bebeklerde kaba motor becerileri nelerdir?
Kaba motor becerilerini; bebeğinin gövde, kol ve bacak hareketlerini sağlayan yani büyük kas gruplarında meydana gelen işlevsellik olarak açıklayabiliriz. Çocuklardaki bu büyük kas becerilerini şöyle sıralayabiliriz:
- Başı dik tutabilme,
- Dönme,
- Oturma,
- Emekleme,
- Yürüme,
- Zıplama,
- Dengeli olma,
- Bedeni kontrol etme yeteneği.
Yenidoğanların motor becerileri çok sınırlı. Kasları henüz gelişmediği ve merkezi sinir sistemleri kas kontrolünü henüz sağlayamadığı için birçok hareketi istemli değil; refleks sonucu yapıyorlar. Bebeklerde kaba motor gelişimi öncelikle başı dik tutmakla başlıyor ve ayaklara doğru devam ediyor.
Desteksiz oturma kaba motor becerilerin en önemli gelişim basamaklarından biri. “Bebekler kaç aylıkken oturur”, “bebekler ne zaman yürür” gibi pek çok sorun olduğunu biliyoruz. İşte bunlar tamamen kaba motor gelişimi ile alakalı! Aşağıdaki tablodan bu becerilerin gelişim süreleri ile ilgili bilgi sahibi olabilirsin.
| Kaba motor becerileri | Yaş |
|---|---|
| Baş kontrolü | 2-3 ay |
| Yüzüstü-sırtüstü dönme | 4-6,5 ay |
| Desteksiz oturma | 6-9 ay |
| Yardımsız yürüme | 10-18 ay |
| Merdiven inip çıkma (tutunarak) | 20-26 ay |
| Tek ayak üstünde zıplama | 3,5-4,5 yaş |
Bebeklerde ince motor becerileri nedir?
İnce motor becerileri, çocuğun el ve parmaklarındaki kaslarını çalıştırabilmesi ile ortaya çıkıyor. Küçük kas becerileri de dediğimiz bu grubu 3 başlıkta inceleyebiliriz.
Elle kavrama
Bebekler yenidoğan dönemindeyken içgüdüsel olarak elleriyle bazı nesneleri kavrayabiliyor ama 4. aya kadar bilinçli olarak nesneleri tutamıyorlar. İlk aylarda daha çok yakalama, uzanma ve ağza götürme hareketlerini görebilirsin. Emeklemeyle birlikte çocuklarda ince motor becerileri de gelişmeye başlıyor. Böylece nesnelere bilinçli olarak yaklaşıp zamanla kontrollü bir şekilde tutmaya başlıyorlar.
Parmakla kavrama
Bebeğinin ellerindeki ince kaslar gelişmeye ve bu konudaki deneyimleri artmaya başladıkça parmaklarını daha iyi kullanmaya başlayabilir. Parmak uçlarıyla nesneleri kavrama, bazı objeleri ucundan tutma, parmakla işaret etme gibi beceriler, ince motor gelişimi içerisinde değerlendiriliyor. İlerleyen zamanlarda göreceğin kalem tutma, kitap sayfası çevirme gibi becerileri de bu kapsamda değerlendirebilirsin.
El-göz koordinasyonu
El-göz koordinasyonu genellikle bebeğin 4. ayı ile başlıyor. Bebeğin bu süreçten sonra hareketli nesneleri gözleri ile takip edebilir ve bulunduğu yere yönelerek tutmaya ya da yakalamaya çalışabilir.
Aşağıdaki tablodan çocuklarda ince motor gelişimi hakkında bilgi edinebilirsin.
| İnce motor becerileri | Yaş |
|---|---|
| Ellerini orta hatta birleştirme | 3-4 ay |
| Eşyaya uzanma | 4-6 ay |
| Baş ve işaret parmaklarını birleştirme, bu parmaklarla nesne yakalama | 9-12 ay |
| Kağıt karalama | 18-24 ay |
| Dik çizgi çizme | 2-3 yaş |
Dikkat dikkat: Bebeklerin Büyüme ve Gelişimini Etkileyen 7 Faktör
Yaşlara göre çocuklarda ince ve kaba motor gelişimleri
0-3 aylık bebek motor gelişimi
Kaba motor becerileri: Sırtüstü ya da yüzüstü yatarken başını çevirebilir, kollarını ve bacaklarını daha kolay bükebilir, ellerini ortada birleştirebilir, bacaklarıyla tekme atabilir. Yüzükoyun yatarken ön kollarından destek alarak başını ve kalçasını havaya kaldırabilir.
İnce motor becerileri: El ve ayak parmaklarını yelpaze gibi açabilir, uzattığın parmağını eliyle kavrayabilir.
4-6 aylık bebek motor gelişimi
Kaba motor becerileri: Sırtüstü yatarken ayaklarına bakmak için başını kaldırabilir, beşikte ya da bebek arabasında destekle oturabilir. Sert bir zeminde ayakta tutulduğunda, zemine basarak zıplama hareketi yapabilir, sırtüstü yatarken yüzükoyun dönebilir. Bacaklarını kaldırarak dikey tutabilir, seri tekmeler atabilir. Çevresine bakınmak için başını iki yana da çevirebilir, yüzükoyun pozisyonda başını ve göğsünü çok iyi bir şekilde kaldırabilir.
İnce motor becerileri: Yatar pozisyonda havaya kaldırdığı ayaklarını elleriyle kavrayabilir, altıncı aya doğru nesnelere bilinçli olarak uzanmaya başlayabilir.
Bebeğinle anlaşmanın en güzel yolu: Bebek İşaret Dili
7-9 aylık bebek motor gelişimi
Kaba motor becerileri: 10-15 dakika tek başına desteksiz oturabilir. Önünde duran nesneyi almak için bilinçli olarak eğilebilir, tüm bedenini etkin bir şekilde hareket ettirebilir. Yerde yuvarlanabilir, bedenini rahatça döndürebilir. Emeklemeye çalışabilir, kendini yukarı çekip bir desteğe tutunarak ayağa kalkabilir ama geri oturamaz.
İnce motor becerileri: Parmaklarıyla nesneleri işaret edebilir, baş ve işaret parmağıyla nesneleri kavrayabilir.
9-12 aylık bebek motor gelişimi
Kaba motor becerileri: Yerde uzun süre oturabilir, yatar konumdan oturur konuma geçebilir. Elleri ve dizleri üzerinde emekleyebilir. Bir desteğe tutunarak ayağa kalkabilir ve geri oturabilir, tutunarak yürüyebilir.
İnce motor becerileri: Parmak uçlarıyla nesneleri kavrayabilir, oyuncaklarla bilinçli bir şekilde oynayabilir. Kaşık ve çatal tutabilir, kendi kendine beslenebilir.
12-18 aylık bebek motor gelişimi
Kaba motor becerileri: Güvenli ve doğru bir şekilde uzun uzun yürüyebilir. Bir süre koşabilir ama önüne engel çıktığında onu aşamaz. Kutuları ya da oyuncakları ittirip çekebilir. Ellerinden tutulduğunda merdiven inip çıkabilir, sandalyelere tırmanarak çıkabilir ve dönerek oturabilir.
İnce motor becerileri: Parmaklarıyla kavrayarak birden fazla nesne taşıyabilir, kitap sayfalarını kendi başına ileri-geri çevirebilir. Tahta küpleri eliyle kolayca kavrayarak kule yapabilir.
Pek çok faydası var: Eğlencenin En Doğal Hali Ahşap Oyuncaklar
2 yaş motor gelişimi
Kaba motor becerileri: Kolayca koşabilir, istediğinde durabilir, engelleri aşabilir. Yerden bir nesneyi almak için kolayca çömelir, ellerini kullanmadan tekrar ayağa kalkabilir. Parmak ucunda durabilir. Korkuluğa tutunarak kendi başına merdiven inip çıkabilir, önündeki topa vurabilir ama genellikle hedefi ıskalar.
İnce motor becerileri: 2 yaş ince motor gelişimiyle birlikte parmakları etkili kullanabilme becerisi artıyor. Çocuğun aldığı nesneleri aynı şekilde yerine koyabilir, küçük şekerlerin ambalaj kağıtlarını kolayca açabilir. Kalemi bütün eliyle kavrayarak tutabilir, karalama yapabilir.
3 yaş motor gelişimi
Kaba motor becerileri:Ayaklarını değiştirerek merdivenlerden çıkıp inebilir, oyun parkındaki aletlere ustalıkla tırmanabilir. Koşarken önüne çıkan engelleri aşabilir ve köşeleri dönebilir. Belli bir süre tek ayak üstünde durabilir, elindeki topu omuz hizasından yukarı atabilir. Ayak bileklerini üst üste koyarak oturabilir.
İnce motor becerileri: Bir ipe kalın boncuklar dizebilir, kalemi baş ve işaret parmağıyla tutabilir. 3 yaş ince motor gelişimiyle birlikte çocuğun artık makas kullanabilir, yapboz mantığını anlar ve parmaklarını kullanarak parçaları birleştirebilir.
Şimdi tam zamanı: 3 Yaş Oyuncak Örnekleri
4 yaş motor gelişimi
Kaba motor becerileri: Merdivenlerden koşarak inip çıkabilir, 3 tekerlekli bisikleti güzelce kullanabilir. Dizlerini kırmadan öne eğilerek nesneleri alabilir. Top atma, yakalama, vurma gibi konularda gittikçe gelişmiştir.
İnce motor becerileri: Küçük nesneleri kolaylıkla tutabilir. Kalemi bir yetişkin gibi tutabilir. Çöp adam, ev gibi figürleri çizebilir, boyama yapabilir.
5 yaş motor gelişimi
Kaba motor becerileri: İnce bir çizgi üzerinde kolaylıkla yürüyebilir, parmak uçlarındayken koşabilir. Çalan müziğe ayak uydurarak dans edebilir, dizlerini bükmeden eğilip ayaklarına dokunabilir. Kurallı oyunları oynayabilir.
Keyifle oynayacak: Hep Aynı Oyundan Sıkılan Çocuklar için 5 Yaş Oyunları
İnce motor becerileri: Büyük gözlü iğnelerden iplik geçirebilir. Kalem ve fırça gibi nesneleri kolayca kullanabilir. Birkaç harfi kolayca yazabilir, resimleri dışına taşırmadan boyayabilir.
6 yaş motor gelişimi
Çocuğun kaba ve ince motor gelişimi neredeyse bir yetişkin düzeyindedir. Sen ne yapıyorsan 6 yaşındaki çocuğun da yapabilir. 6 yaş ince motor gelişimi ile birlikte çocuğun artık yemek bıçağını kullanarak yiyecekleri kesebilir. Küpleri detaylı bir şekilde dizerek farklı şekiller oluşturabilir. Makas kullanımında ilerler. Okula başlamasıyla birlikte motor gelişimi açısından eksik kalan tüm becerileri de tamamlanacaktır.
> Beklenen bu becerilerin bir kısmının olmaması ya da yeterli seviyede olmaması bebeklerde motor gelişimi geriliğine işaret ediyor olabilir. Çocuklarda gelişim geriliği sadece fiziksel semptomlara değil; dil gelişimi, bilişsel gelişim, sosyal ve duygusal gelişim geriliklerine de yol açabilir. Bu nedenle psikomotor gelişim dönemlerini iyi takip etmek gerekiyor.
Anlattık: Çocuklarda Yetersiz Büyüme Nasıl Anlaşılır?
Bebek motor gelişimi için yapılması gerekenler
Bebeklerin motor gelişimi sinir-kas yapısının düzgün gelişimi ve bu gelişimi destekleyecek çevresel faktörler üzerine kurulu. Yani tek başına sinir-kas yapısının gelişmesini beklemek doğru değil. Peki çocuklarda motor gelişimine katkıda bulunmak için ebeveynlerin ne tür rolleri var, bunlara göz atalım.
- Bir nesneyi tutması senin için çok önemli olmayabilir ama bu, çocuğunun küçük kas gelişimi için önemli. Bu yüzden bu hareketleri tekrarlaması için onu teşvik etmelisin.
- Çocuğun zarar görecek diye onu sakınmamalısın. Örneğin düşecek diye onu kucağından indirmemen, yürümesini geciktirebilir. Sen zarar görmemesi için evinde gerekli önlemleri aldıktan sonra endişelenmene gerek yok.
- Temel hareketler döneminde çocuğunla kaba motor gelişimi ile ilgili oyunlar oynayabilirsin. Önüne küçük nesneler koyup onlara uzanması için emeklemeye teşvik edebilirsin. Arkasına saklanıp bebeğine seslenip sana dönmesini sağlayabilirsin. Bu tarz küçük oyunlar çocuklarda motor gelişim için çok faydalı oluyor.
- Yeni kazandığı becerilerini kullanabilmesi için çocuğuna eğitici oyuncaklar alabilirsin. Eğitici oyuncaklar ince motor becerisini geliştirmek için çok faydalı.
- Çeşitli el-ayak parmak hareketleri ince motor egzersizleri için çok etkili. Parmak açma-germe hareketleriyle çocuğunun küçük kas becerilerini geliştirmesini sağlayabilirsin.
- Makas ve çeşitli obje kullanımlarına teşvik edecek etkinliklerle zaman geçirmesini sağlayabilirsin. Çıktı aldığın boyama kağıtlarını renklendirmesini ve kesip şekillendirmesini sağlamak hem keyifli vakit geçirmesini hem de motor becerilerinin gelişmesini sağlar.
