Önce ayıralım: Dil bozukluğu ve konuşma bozukluğu farklı şeylerdir
Genellikle çocuklarda dil gelişimi ve konuşma geriliği aynı şeymiş gibi algılanır. Fakat çocuklarda dil ve konuşma problemleri birbirinden farklı şeyler.
- Çocuğun söylenenleri anlamada ve kendisini ifade etmekte zorlanıyorsa dil bozukluğundan bahsedebiliriz. Böyle bir durumda çocuğun yaşıtlarına göre daha kısa cümleler kurar, ekleri yanlış ya da kısa kullanır, kelime dağarcığı geniş değildir.
- Çocuğun sesleri düzgün ya da akıcı bir şekilde üretemiyorsa bu, konuşma bozukluğudur.
Önce bu yazıyı okuman faydalı olabilir: Bebekler ne zaman konuşur?
Apraksi nedir?
Beyinden gelen mesajın konuşma kaslarına ya da uzuvlara doğru iletilememesinden kaynaklanan nörojenik bir rahatsızlıktır. Aprakside motor becerileri etkileyen güçsüzlük olmadığı halde istenen hareketler yapılamaz.
Konuşma bozukluğuna neden olan apraksi tipleri neler?
Apraksi tipleri arasında sözel dispraksi olarak da bilinen konuşma apraksisi (sözel apraksi) ve oral apraksi çocuklarda konuşma bozukluğuna neden olur. Motor apraksi de dolaylı olarak çocuklarda konuşma problemlerine yol açar.
- Konuşma apraksisi; çocukların konuşma organlarını programlamayı ve sesleri üretmek için gerekli kas hareketlerini hızlı ve akıcı bir şekilde ardarda dizmelerini olumsuz etkiler.
- Oral apraksi; çocukların üfleme, dudaklarını yalama gibi konuşma için kullanılan ağız hareketlerini yerine getirememeleridir. Bu tür sözlü olmayan hareketlere dair komut istendiğinde çocuk bunları doğru sırada yapamayabilir.
- Motor apraksi, tüm el ve vücut hareketlerin programlanmasındaki hatalardır.
Yaşlara Göre Çocuklarda Dil Gelişimini Desteklemenin Yolları
Çocuklarda apraksinin belirtileri neler?
Peki, konuyu biraz daha açmak gerekirse çocuğunun apraksi sorunundan muzdarip olduğunu nasıl anlarsın?
| Konuşma apraksisi (Sözel dispraksi) | Oral apraksi | Motor apraksi |
|---|---|---|
| Konuşması ileri derecede anlaşılmazdır. | Dil ve dudak hareketlerini yönetemediği için dondurma yerken dahi salyası akabilir. | Yaşına uygun tüm becerilerde, |
| Kelimeleri basitleştirir, kısaltır (Örn: Araba yerine aba der.). | Emme, üfleme, yalama ve yutkunma becerileri zayıftır. | Yeni beceriler edinmede, |
| Harflerin yerini değiştirir ("Top" ve "pot" gibi). | Öğrenilenleri genellemede, | |
| Sesleri çıkarırken zorlanır, çıkarmak istediği sesi dil ve dudak hareketleri ile arar. | El yazısında, | |
| Dil gelişiminde gecikme vardır. | Zamanlama ve ritim becerilerinde, | |
| Konuşması sorunlu olduğu için abartılı el hareketleri yapar. | Kuralları öğrenmede, | |
| Pa-ta-ka gibi sesleri peşpeşe söylerken zorluk yaşar | Öğrenme hızında gerilik ve zorlanma vardır. |
Genel olarak apraksi belirtilerini şöyle sıralayabiliriz:
- Söylenen sözcük uzadıkça apraksisi olan çocuk hata yapar.
- Yapılan sesletim hataları tutarsızdır (artikülasyon bozukluğu).
- Anlaması sözel ifadeye göre güçlüdür.
- Çocuk hata yaptığının farkındadır. Bu yüzden sık sık kelimeleri tekrar ederek düzeltmeye çalışır.
- Sesleri ve heceleri doğru sırada kullanamaz.
- Sesler arasında uzun duraklamalar verir.
- Konuşmanın anlaşılırlığı çok zordur.
Çocuklarda apraksinin nedenleri neler?
Apraksinin nedenleri tam olarak bilinmiyor. Ama konuşma kaslarından kaynaklanan bir sorun olmadığı kesin. Kaslarda bir zayıflık olmadığı halde beyin sinyalleri konuşma organlarına iletilemiyor ve komutlar gerçekleştirilemiyor.
Genetik faktörlerin apraksiye neden olabileceğine dair düşünceler bulunuyor.
Apraksi, erkeklerde ve otizmli çocuklarda daha fazla görülüyor.
Artikülasyon gibi başka konuşma bozuklukları da apraksiye eşlik edebilir. Tüm konuşma bozukluklarını öğren: Çocuklarda Konuşma Bozukluğu Nedir? Türleri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Çocuklarda apraksinin tedavisi nasıl olur?
- Çocuğunda apraksi varsa haftada 3-5 kez konuşma terapisine gitmeli.
- Birebir terapiler, apraksi görülen çocuklarda grup terapisinden daha etkili oluyor.
- Dil ve konuşma terapisinin programına göre çocuğunda gelişme olduğunda terapi sıklığı azaltılabiliyor.
- Konuşma terapisti çocuğuna konuşma üretimi için gerekli olan kas hareketlerini planlamada, sesleri ve heceleri sıralamasında ve koordinasyon becerisi kazanmasında yardımcı oluyor.
Çocuklarda Dil ve Konuşma Terapisi Hakkında Merak Ettiğin Her Şey
- Sürekli pratik yapmak, konuşma apraksisi için çok faydalı.
- Çocuğunun konuşma pratiği yaparken görsel, işitsel ve dokunsal olarak geribildirim alması önemli. Dil ve konuşma terapisinde bu yüzden sıklıkla ayna kullanılıyor. Konuşma terapisti belli sesleri çıkarırken çocuğun aynaya bakarak dil, dudak ve çene hareketlerini takip edebiliyor. Daha sonra bu hareketleri ayna karşısında kendisi yaparak konuşma pratiği yapabiliyor.
- Tıpkı artikülasyon bozukluğunda olduğu gibi apraksi görülen çocuklarda da Prompt tekniği çok iyi sonuç veriyor. Prompt tekniğinde konuşma terapisti, çocuğunun konuşma organlarına dokunsal uyaran veriyor. Çocuğun tek tek hangi sesi nasıl çıkarması gerektiğini bu şekilde öğreniyor. Ses, hece, kelime ve cümle kurma aşamalarına sırasıyla geçiliyor.
- Apraksi tedavisinde evde konuşma pratiği yapmak da çok faydalı. Konuşma terapisti sana ve eşine de çocuğunla yapmanız için alıştırmalar verir. Bu süreçte özverili bir şekilde çocuğunun yanında olman ve üşenmeden alıştırmaları yapmanız çok önemli.
