Kısırlık (infertilite) nedir?
En az 1 yıl boyunca korunmasız cinsel ilişki yaşayıp hamile kalamıyorsan bu durumu kısırlık olarak adlandırabiliriz.
- Kısırlık bazı sebeplere bağlı olarak gelişebilir ancak nedeni tam olarak anlaşılamayan çeşitleri de görülebilir.
- Kadın ve erkeklerde ayrı sebeplere bağlı olarak gelişebilir.
- Çeşitli tedavi yöntemleri mevcut. Yani kısırlığı kabullenip, ümitsizliğe kapılmak doğru değil.
Kısırlık nedenleri nelerdir?
Çevresel faktörlerden tut, çocukluk döneminde yaşanan hastalıklara kadar birçok etken kısırlığa yol açabilir. Kadın ve erkeklerde görülen kısırlık nedenlerini ayrı kategorilerde ele aldık.
Kadınlarda kısırlık nedenleri
- Yumurtalıklarda bulunan bozukluklar,
- Yumurtalık tüplerinde tıkanıklık,
- Polikistik over sendromu,
- Rahim ağzı problemleri,
- Sağlıksız beslenme,
- Zararlı alışkanlıklar,
- İlerleyen yaş (Özellikle 35'ten sonra),
- Hormonal bozukluklar.
Bu yazıdaki etkenleri de bilmelisin: Doğurganlığı Olumlu ve Olumsuz Etkileyen 13 Faktör!
Erkeklerde kısırlık nedenleri
- Sperm kanallarında tıkanıklık,
- Sperm kalitesizliği,
- Sperm hızının düşüklüğü,
- Varikosel,
- Çevresel faktörler,
- Yüksek sıcaklığa maruz kalma,
- Sigara ve alkol kullanımı,
- Çocukluk çağı hastalıkları.
Kısırlık belirtileri nelerdir?
Kısırlık semptomlarla vücudunda belirebilecek bir sorun değil. Kısırlık konusunda erkek ve kadın için en büyük belirti, 12 ay korunmasız cinsel birliktelik sonucunda gebelik yaşanmaması. Ancak bazı belirtiler, bir sorunun olduğunu ve bu sorunun kısırlığa etki ettiğini gösterebilir. Bu sorunları erkek ve kadın olarak ayrı ayrı inceleyebiliriz.
Kadınlarda kısırlık belirtileri
Kadınlarda kısırlığa yumurtalık ve rahim problemleri sebep olduğunda aşağıdaki durumlardan bazıları görülebilir. Eğer 1 sene boyunca yapılan denemelerinde hamilelik yaşanmadıysan ve bu problemleri görüdüysen, bir uzmana danışmakta fayda var. Bunun dışında;
- Adet düzensizliği,
- Polikistik over sendromu,
- Hormon dengesizliği ve buna bağlı kilo alımı, tüylenme,
- Süt hormonunun yüksekliği (Göğüslerden süt benzeri bir sıvı gelmesi) gibi belirtiler kısırlık belirtisi olabilir.
Unutulan adet dönemlerine son: Adet Takibini Yapmanı Kolaylaştıracak 5 Mobil Regl Takvimi Uygulaması
Erkeklerde kısırlık belirtileri
Erkeklerde görülen kısırlık belirtileri de çoğunlukla üreme organları ile alakalı. Bu yüzden eşinle birlikteliğinin ardından hamile kalmadıysan, eşin penis ve testislerindeki sorunlara dikkat etmeli.
- Testis üzerindeki damarların varisleşmesi,
- Boşalma esnasındaki meni miktarında azalma,
- Sperm kanallarının tıkanması ve sperm hareket bozukluğu sonucu meninin vücuttan atılamaması,
- Penis şeklinde bozukluk gibi belirtiler erkeklerde kısırlık belirtisi sayılabilir.
Kısırlık belirtileri ergenlik döneminde de baş gösterebiliyor. Kız çocuklarındaki adet düzensizliği, erkek çocuklarındaki göğüs büyümesi ve ortak bir sorun olarak aşırı tüylenme, ilerleyen dönemlerde kısırlığa neden olabileceği için bir uzman takibine alınmalı.
Kısırlık çeşitleri nelerdir?
4 farklı kısırlık çeşidinden bahsedebiliriz. Bu çeşitler farklı şartlara göre şekilleniyor ve tedavi yöntemleri değişebiliyor.
Primer infertilite
- Genellikle yeni evli ve hemen çocuk sahibi olmak isteyen çiftlerde görülüyor.
- %80 psikolojik etkenlerden kaynaklanıyor.
- Başarısızlık sebebi, hamilelik şartlarının bilinmemesinden ve birkaç denemenin ardından olumsuz sonuç alıp, bundan psikolojik olarak kötü etkilenmekten kaynaklanıyor. Bir adet döngüsünde %25 gebelik ihtimali var ve bu ihtimali tutturmak için en az 1 yıl korunmasız ve düzenli cinsel ilişkiye girilmesi gerekiyor.
Bu yazı ilgini çekebilir: Hadi İtiraf Et, Sen de İnandın: Hamile Kalmakla İlgili 10 Şaşırtıcı Mit
Sekonder infertilite
- Genellikle bir veya ikinci çocuktan sonra görülüyor.
- Kadın yaşının ilerlemesi sekonder kısırlıkta önemli bir sebep.
- Kötü beslenme, enfeksiyon ve iltihaplar da etkili sebepler arasında.
Geçici infertilite
- Genellikle erkeklerde görülüyor.
- Sperm sayısının az olması ya da spermlerin kalitesizliği en önemli sebeplerden.
- Beslenme koşulları ve hayat şartları düzenlenmesi, gerekli ilaç tedavilerinin yapılmasıyla ortadan kalkma ihtimali yüksek.
Kalıcı infertilite
Kalıcı kısırlığın sebepleri hala tam olarak açıklanamıyor. Yukarıda bahsettiğimiz primer, sekonder veya geçici infertilite sorunları tespit edilmediği takdirde meydana gelen kısırlık problemi kalıcı olarak adlandırılıyor. Bu kısırlık çeşidinin sebepleri arasında;
- Kadının yumurtalık tüplerinde tıkanıklık,
- Rahimle ilgili problemler,
- Kadının ilerlemiş yaşı,
- Cinsel yolla bulaşan hastalıklar,
- Erkeğin spermlerinin yetersiz ve kalitesizliği,
- Erkeğin testis damarlarının tıkanması gibi durumlar var.
Spermlerden bahsetmişken: Beyler Size Sesleniyoruz: Sperm Kalitesi Nasıl Arttırılır?
Kısırlık tedavisi nasıl gerçekleşir?
Kısırlık tedavisine geçmeden önce, doktorun sen ve eşinden bazı testler isteyecek. Bu testlerden bazıları şunlar;
Erkekler için;
- Semen analizi,
- Hormon testi,
- Ultrasonografi
- Varikosel muayenesi.
Kadınlar için;
- Ultrasonografi,
- Rahim filmi,
- Hormon testi.
Bu testlerin ardından ortada bir infertilite durum varsa, tedavisi aşamasına geçilecek. Kısırlık tedavisi için birbirinden farklı tedavi yöntemleri var. Bunların bir kısmı süreleri ve maliyeti ile seni yıpratabilecek olsa da güzel sonuçlar verebiliyor. Senin için kısırlık tedavilerinden kısaca bahsettik.
Sana yardımcı olabilecek bir yazımız var: Hamile Kalamıyorum, Hangi Testleri Yaptırmalıyım?
Tüp bebek tedavisi
Kısırlık durumu söz konusu olduğunda, en çok başvurulan ve en başarılı sonuçlar alınan yöntem tüp bebek tedavisi. Bu yöntemde ortalama olarak %60 başarılı sonuç alma ihtimalin var. Ayrıca, alanında uzman hekimlerin çalışma yaptığı ve güvenilir birçok tüp bebek merkezi mevcut. Eğer konu hakkında bilgi almak istersen, bu yazımıza bakabilirsin: Türkiye Genelinde En Çok Tercih Edilen 10 Tüp Bebek Merkezi
- Tüp bebek tedavisinde kadından alınan yumurta hücresi ile erkekten alınan sperm hücresi laboratuvar ortamında döllendiriliyor.
- Döllenen yumurta kadının rahmine yerleştiriliyor.
- Yumurtanın tutunması ve gebelik oluşması için 20 gün bekleniyor.
- 20 günün sonunda yapılan testlerde gebelik oluşmuşsa, tedavin %100 başarılı demektir.
Her tüp bebek tedavisi aynı oranda başarılı olmuyor. Bu başarısızlık sebepleri arasında;
- Kadının ilerlemiş yaşı,
- Spermin kalitesizliği,
- Rahmin sağlıksız olması yüzünden embriyonun tutunaması gibi durumlar var.
Gel bu konuyu ayrıntısıyla inceleyelim: Tüp Bebek Nedir, Nasıl Yapılır? 6 Maddede Tüp Bebek Aşamaları Neler?
Yumurtlama tedavisi
Bu tedavi çeşidi kadınların yumurtalıklarında bulunan problemlere yönelik. Eğer burada bazı problemler varsa veya yumurtaların çatlayıp döllenemiyorsa, bu tedavi işine yarayabilir.
- Bu tedavide önce kadına yumurta sayısını çoğaltacak ve daha kaliteli olmasını sağlayacak bazı ilaçlar veriliyor.
- Ardından yumurtaların durumu ultrason ile izleniyor ve istenen olgunluğa ulaştığında çatlamasına yardımcı olacak bir iğne yapılıyor.
- Bu iğnenin ardından muhakkak cinsel birliktelik yaşanması gerekiyor.
- Birliktelikten sonra yaklaşık 20-25 gün sonra gebelik olup olmadığı ortaya çıkıyor.
Aşılama yöntemi
Aşılama yöntemi genellikle yumurtlama tedavisinde başarı sağlanamayan çiftlere uygulanan bir yöntem. Maliyetinin düşüklüğü ve zahmetsiz bir uygulama olması nedeniyle de, tüp bebek yönteminden önce eşinle birlikte aşılama deneyebilirsin. Başarı oranı tüp bebeğe göre daha düşük olsa da, denememeniz için bir sebep yok!
- Bu yöntemde tedavinin ağırlığı erkeğe veriliyor.
- Kadına yumurta olgunlaştıran iğne yapıldıktan sonra gelişimi bekleniyor ve ardından erkekten sperm hücresi alınıyor.
- Spermler laboratuvar ortamında yıkama işlemine alınıyor, bunu yaparken ki amaç spermin kalitesini arttırmak!
- Yıkama işleminden geçen sperm kadının rahmine yerleştiriliyor ve olgun yumurta ile birlikte döllenmesi bekleniyor.
Konuyu merak ediyorsan, ayrıntılı bilgi bu yazıda: Aşılama ile Hamile Kalmak Hakkında Bilmen Gereken Her Şey
Mikro TESE işlemi
Mikro TESE azospermi yaşayan erkeklere uygulanan tedavilerden birisi. Eğer eşinin semen analizinde hiç sperme rastlanmadıysa, bu yöntem uygulanabilir. Mikro TESE'de, testislerden alınan doku örnekleri bazı işlemlerden geçiriliyor ve canlı sperm hücreleri elde ediliyor. Bu hücreler, daha sonra tüp bebek gibi işlemlerde kullanılmak üzere dondurularak saklanıyor.
Varikosel
Varikosel; testislerde bulunan damarların varisleşerek, sperm hareketlerini ve sayısını etkilemesiyle oluşan rahatsızlığa verilen isim. Varikosel tedavisinde genişleyen damar, mikrocerrahi yöntemlerle bağlanıyor ve kan akışının düzenlenmesi hedefleniyor.
Ayrıntısı bu yazıda: Varikosel Nedir? Belirtileri ve Tedavisi Nasıldır?
Elektronik cihazlar kısırlık yapar mı?
Bu tartışmalı ve özellikle erkekleri ilgilendiren bir konu. Elektronik cihazların yaymış olduğu yüksek enerji herkesin malumu! Ancak bazı kesimlerce tek bir cep telefonunun veya günde 1 saat kucakta kullanılan bir laptopun kısırlıkla alakalı bir sorun ortaya çıkarmadığı savunulsa da, başka kesimler kucakta laptop kullanımının testislerdeki ısıyı arttırarak sperm kalitesini düşürdüğünü söylüyor.
Sen yine de eşini bu cihazları kontrollü kullanması konusunda uyar, ne olacağı belli mi olur!
İlaç kullanımı kısırlık yapar mı?
Bu konu içinde merak edilenler genellikle antidepresan, sivilce ve doğum kontrol hapları oluyor. İnsanlar genellikle kulaktan dolma bilgilerle bu hapların kısırlık gibi yan etkilerinin olduğunu düşünerek kullanımlarını yarıda bırakıyor veya hiç kullanmıyor.
- Antidepresan hapların cinsel isteği azaltıcı etkileri ve uzun süre kullanımında sperm oranını düşürme riski var ancak henüz net bir şekilde kısırlığa neden olduğu bilgisi mevcut değil.
- Doğum kontrol haplarının uzun süre kullanımının kısırlık yaptığı söylentisi ise doğru değil. Kullanımı durdurduktan sonra her şey yolundaysa, hapı hiç kullanmayan bir kadın ile aynı şartlarda gebe kalma ihtimalin var.
- Sivilce tedavisinde kullanılan ilaçlar ise kısırlığa yol açmıyor ancak bu hapları kullanırken veya kullandıktan sonra doktorunun belirttiği süre içerisinde hamile kalmaman gerekli.
- Bunlar dışında vücut geliştirme ile uğraşan ve bu süreci hızlandırmak için takviye ilaç alan erkeklerde sperm kalitesi hızla düştüğü için, geçici kısırlık yaşama olasılığı artıyor.
Çocukluk döneminde yaşanan hastalıklar kısırlığa neden olur mu?
- Halk arasında çocukluk döneminde yaşanan ateşli hastalıkların kısırlığa neden olduğu gibi bir söylenti dolaşıyor. Bu konuda kesin bir yargıya varmak doğru değil ancak bu ateşli hastalıkların sperm kalitesini düşürme riski olduğu bilinen bir gerçek.
- Kabakulak hastalığı ise çocukluk döneminde geçirildiği takdirde herhangi bir sorun teşkil etmiyor. Ama ergenlik dönemindeki çocuğun kabakulak geçirirse, kısırlık yaşama ihtimali söz konusu. Bu nedenle aşılarını atlamadan ve zamanında yaptırman çok önemli.
- Ağır bir çocukluk çağı hastalığı olan menenjitin de kısırlık yaptığı düşünülüyor. Menenjitin ciddi kalıcı etkileri var evet, ancak sonrasında kısırlık görülme oranı oldukça düşük.
Kısırlık tedavisinde psikolojik yardımın önemi
Evet, kısırlık moral bozucu ve psikolojik hali derinden etkileyen bir durum. Bu gibi durumlarda, gerginliğe bağlı olarak eşler arasında sıkıntılar çıkabiliyor ve bazen boşanmaya kadar giden olumsuz sonuçlar doğabiliyor. Bunlar dışında, yaşanan moralsizlik ve psikolojik sorunlar kısırlık tedavisini de etkileyebiliyor.
Kısırlıktan psikolojik olarak en az düzeyde etkilenmek için, profesyonel bir yardım almak faydalı olabilir. Bu sayede hem sen ve eşin üzerindeki yük azalır hem de tedaviyi olumsuz etkileyecek durumlar ortadan kalkar. Ayrıca, tedavi sonucunda ortaya çıkacak her koşulu metanetle karşılamanızı sağlar. Bu nedenle, eğer kısırlık sorununun seni ve eşini kötü etkileyeceğini düşünüyorsan, psikolojik yardım almanız gidişatı olumlu yönde etkileyecek bir karar olacak.
