1. Bebeğine bir uyku rutini oluştur!
Büyüme hormonunun düzenli bir şekilde salgılanması bebeklerde zeka gelişimi için çok önemli. Bu nedenle bebeğinin büyüme hormonunun en çok salgılandığı 22:00-05:00 saatleri arasında uyumasına çok dikkat etmelisin. Miniğini büyüttüğün ortamın sessiz ve karanlık olması da bir o kadar önemli.
Rehberin burada: Ay Ay Bebeklerde Uyku Düzeni Nasıl Olmalı?
2. Bebeğinin beslenmesine dikkat et!
Proteinler
Sinir iletimi için gerekli maddelerin sentezinde kullanılan, doku yapımı ve onarımında etkili olan proteinler, bebeklerde zeka gelişimi üzerinde büyük rol oynar. Bu anlamda et ve et ürünleri, yumurta, süt ürünleri, tahıllar ve kuru baklagiller bebeğinin bol bol tüketmesini sağlaman gereken gıdalar arasında.
Gelsin: İşte Karşında Süper Bebek Besinleri (Selam Protein, Merhaba Mineral)
Yağlar
Bebeklerde zeka gelişiminde proteinler kadar önemli bir yer tutan diğer besin kaynağı ise yağlar. Yağların içerisinde yer alan omega-3 yağ asitleri bebeğinin göz ve beyin gelişiminde önemli rol oynarlar.
Vitamin ve mineraller
- Bebeklerin zeka gelişiminde önemli bir pay da vitamin ve minerallerin. Karaciğer, balık ve sütte yoğun şekilde bulunan A vitamini, omurilik oluşumunda görev alır. Bebeklik döneminde ise A vitamini bakımından en zengin kaynak, anne sütü. Miniğine bol bol emzirmeye devam yani!
- Bebeklerde B1 vitamini (tiamin) yetersizliğinde doğumsal büyüme geriliği ve sakatlıklar meydana gelebiliyor. Tiamin bakımından en zengin kaynaklar ise tam tahıl ürünleri.
- B6 vitamini beyinde sinir iletilimini sağlayan maddelerin sentezinde rol oynuyor. Eksiliği, bebeğinin zeka gelişimini olumsuz yönde etkiler, aman dikkat!
- B12 vitamininin eksikliğinde omurilikte ağır sakatlıklar oluşabiliyor. Bunun en zengin kaynakları ise hayvansal besinler.
- Çinko, bebeklerin beyin gelişiminde önemli yer tutan bir mineral. Et ve deniz ürünlerinde bolca bulunur, ek gıda dönemi için aklında olsun. Anne sütü bu anlamda bebeğin için en iyi kaynak.
- Demir yetersizliği bebeklerde dikkatsizlik ve konsantrasyon bozukluğuna yol açıyor. En iyi kaynağı ise kırmızı et. Kuru baklagiller, pekmez, koyu yeşil yapraklı sebzeler, portakal ve çilek de demir açısından diğer zengin kaynaklar. Tüm bunların doğrultusunda, gördüğün gibi miniğine dengeli bir beslenme programı uygulaman çok önemli.
Öğrenmende fayda var: Çocuklarda Demir Eksikliği ve Demir İlaçları Kullanımına Dair Bilmen Gerekenler
3. Bebeğinle bol bol konuş!
Araştırmalara göre, bebeklerde zeka gelişimine en çok fayda sağlayan aktivite onunla etkileşim halinde olmak. Bebeğinle ne kadar konuşursan sözcük dağarcığını o kadar geliştirmiş oluyorsun. Miniğin onunla konuştuğunda, dilin yapısındaki örüntüleri daha çok duyuyor ve böylece dil gelişimi hızlanmış oluyor.
Meaningful Differences adlı kitabın yazarları Hart ve Risley'in bu konuda bir araştırması var. Araştırma, erken dönemde aile içindeki konuşmayla, sonraki dönemde başarı arasında bir ilişki olduğunu gösteriyor.
Çocuğuyla daha çok konuşan ailelerle az konuşan ailelerin çocukları karşılaştırıldığında, 4 yaşına gelen bu çocukların arasında toplam 32 milyonluk bir sözcük dağarcığı farkı olduğu görülmüş! Bu, müthiş bir IQ (zeka puanı) avantajı demek. Çünkü IQ testi, sözel yetenek potansiyelinin de ağırlıklı olarak ölçüldüğü bir test.
Nasıl iletişim kurduğun önemli, bu hataları yapma: Akademisyenanne Anlatıyor: Annelerin Çocuklarıyla İletişim Kurarken Yaptığı 7 Hata
Çocuğunla ne mi konuşacaksın?
- Minik kuzunla oyuncağından battaniyesine, biberonundan patiklerine her şeyi konuşabilirsin. Seninle iletişim kurmaya çalıştığında da sesli olarak tepki vererek iletişimi sürdürmeye çalış. "Biberonunu mu istiyorsun?", "Battaniyen çok mu sıcak?" gibi.
- Konuştuğun sözcük sayısı kadar, sözcüklerin zorluk derecesi ve çeşitliliği de zeka gelişiminde önemli. Ne kadar çeşitli sözcükler kullanırsan, çocuğun sözcük dağarcığı da o kadar genişliyor.
- Mesela geçen her arabada "Bak araba geçiyor." demek yerine, "Bak, kırmızı dizel motorlu bir araba geçiyor." diyebilirsin. 3 yaşında "dizel motor" diyebilen çocuk bunu doğuştan genetik avantajı olduğu için söylemez. Aileden ve çevreden duyduğu için bu tür sözcüklerle konuşur.
- Konuşurken sözü geçen objeleri parmağınla işaret edersen, bebeğin dili daha hızlı öğrenir.
- Yeni sözcükler bulmakta güçlük çekersen kitaplara başvurabilirsin.
- Bebek zeka kartları da miniklerin beyin gelişiminde oldukça etkili, ev etkinliklerinize ekleyebilirsin.
Küçüğünün mizacını öğren, ona göre davran: Bebeğin Bu 5 Karakterden Hangisine Sahip?
4. Bebeğini sevmek onun IQ'sunu artırır ve stresini azaltır!
Bebeklere sevgi ve ilgi göstermenin IQ'yu artırdığına dair pek çok araştırma yapıldığını söylüyor Yrd. Doç. Dr. Bahar Eriş. Fare araştırmalarında, annesinden sevgi gören farelerin daha meraklı, daha sağlıklı, daha atılgan, daha öz kontrollü oldukları ve daha uzun yaşadıkları ortaya çıkmış. Aynı şey, insan yavrusu için de geçerli.
Bağlanma teorisinin babası John Bowlby'e göre, anne ve çocuk arasındaki bağlanmanın %75'i 0-2 yaş arasında gerçekleşiyor. Bu bağlanma güvenliyse, bebekte kendine güven, girişkenlik, ruhsal ve fiziksel sağlık da pozitif yönde gelişiyor. Güvenli bağ, çocuğun ileriki dönemlerde sosyal ilişkilerini de iyi yönde etkiliyor. Bütün bunlar bebeklerde zeka gelişimine olumlu yansıyor. Yani erken dönemde annenin sevgisi ve ilgisi ileride davranışsal ve biyolojik olarak inanılmaz farklar yaratıyor.
New York Üniversitesi'nde yapılan bir başka araştırmada, 1200 bebek doğumdan itibaren takibe alınıyor. 7 aylıktan itibaren her yıl, bebeklerin stresli durumlardaki kortizol düzeyleri ölçülüyor. Bu şekilde bebeğin stresle nasıl başa çıktığı gözlemleniyor. Çevresel riskler, aile içinde çalkantılar, yoksulluk gibi olayların çocukların stres düzeyi üzerinde büyük etkisi olduğu görülüyor. Ama sadece anneleri ilgisizse. Annenin ilgili olduğu senaryoda, bu etkiler neredeyse tamamen ortadan kalkıyor.
20 yıldır yapılan araştırmalar aynı sonuçlara ulaşıyor. Olumsuz durumların yarattığı olumsuz etki, annenin ilgisi ve sevgisiyle birlikte neredeyse tamamen ortadan kalkıyor!
Kuzunla verimli zaman geçirebileceğin aktiviteler: 3 Soruda Çocuğunla Kaliteli Zaman Geçirmek ve Kaliteli Zaman Etkinlikleri!
5. Bebeğini yaratıcı oyuncaklarla oynat!
Bebeklerle oynamak kadar onlara keşif ve merak duygusunu yaşatacak ortamlar ve oyunlar sunmak da gerekiyor. Bu, ilgilerini daha uzun süre ayakta tutuyor. İlgi uzun sürünce daha etkin bir öğrenme gerçekleşiyor.
Bunları biliyor musun: Hangi Eğlenceli Duyusal Oyunlarla Çocuğunun Beyin Gelişimini Destekleyebilirsin?
Bahar Eriş, çocuklara elektronik oyuncaklar almak yerine, merak ve yaratıcılığı geliştirecek oyunlar alınmasını söylüyor. Çocuklar genellikle oyuncaktan çok oyuncağın paketiyle oynamayı seçiyorlar. Bir Barbie bebek, yaratıcı düşünceye yer bırakmadığı için hayal gücünü köstekleyebiliyor. Oysa bir oyuncak kutusu, hayal gücü geniş küçük bir çocuğun elinde sayısız kimliğe bürünebiliyor. Çocuk böylece hem oynadığı oyundan daha çok zevk alıyor, hem de yaratıcılığı destekleniyor.
Bunlar şahane: Çocuğunun Zihinsel Kapasitesini Geliştirecek Zeka Oyuncakları
6. Bebeğine televizyon izlettirme!
Amerikan Pediyatri Derneği, 0-3 yaş arası çocukları TV izlemekten kesinlikle menediyor! 3-8 yaş arasında ancak makul sürelerle TV izlenebilir diyor.
Peki, televizyon neden zararlı?
- Çünkü bebek, televizyon karşısında pasif halde oturuyor. Oysa aynı sürede kendisini aktif kılacak çok daha basit başka bir uğraş üzerinde çalışmak, bebeğin becerilerinin daha da artmasını sağlıyor.
- Yürümek, etrafta dolaşmak, bir şeyleri kurcalamak, babası ya da annesiyle konuşmaya çalışmak ya da oyun oynamak gibi faaliyetler zeka gelişimi ve sözcük dağarcığı üzerinde çok daha olumlu etki yaratıyor.
- Ayrıca çocuk ekrana bağımlı hale gelirse bedeni hareketsiz kalıyor. Hareketsizlik ileride obezite ve hiperaktivite gibi durumları da tetikleyebiliyor.
Televizyona, telefona ara: Telefonu Bırak Çocuğunla Oyna: Evde Oynanacak Oyunlar
7. Bebeğine bol bol kitap oku!
- Bebeğinin duyularına hitap eden küçük, kalın, kolay tutabileceği, farklı dokuları hissedebileceği kitaplardan al.
- Kitabın sayfalarını çevirirken bebeğinle resimlerle ilgili konuşabilir, parmağınla işaret edebilir, dikkatini çekmek için sözcükleri melodiye ya da şarkıya dönüştürerek okuyabilirsin.
- Amerikan Pediyatri Akademisi'nin tavsiyesi; bebeklere 6 aylıktan itibaren her gün düzenli olarak kitap okunması yönünde. Hatta hamilelik döneminden itibaren bunu yapmaman için herhangi bir neden yok. Erken dönemde çocuğa kitap okumaya başlamak, en güvendiği ve sevdiği yetişkinin sesi ve sıcaklığı ile kitap okuma arasında ilişki kurmasını sağlıyor, dolayısıyla okumayı sevmede ilk adım atılmış olunuyor.
- Okul öncesi dönemde çocuğa kitap okurken ucu açık sorular (Cevabı evet veya hayırın ötesine geçen, neden, nasıl tarzı sorular) sormak çocuğun anlama ve kritik düşünme becerilerini geliştiriyor, ilgisini artırıyor, sözcük dağarcığını zenginleştiriyor. Örneğin "Sence bir sonraki adımda ne olacak?", "Karakter sence neden böyle yapmış olabilir?" ya da "Senin başına hiç buna benzer bir olay geldi mi?" tarzı açık uçlu sorularla düşünmeyi destekleyebilirsin.
- Bütün bunların sonucunda kitap okuyan ve okunan çocuklarda IQ skoru daha yüksek çıkıyor, çünkü IQ skoru sözel beceriyi de ölçüyor.
Rafları talan ettik, bunları bulduk: Anneysen Öneriyor: Masaldan Boyamaya Birbirinden Faydalı Bebek Kitapları
8. Bebeğinin odasını zekasını geliştirecek biçimde düzenle!
Bebeklerde zeka gelişimi konusunda uzman John Medina, bebeğin odasındaki olmazsa olmazları şöyle sıralıyor:
Birçok farklı seçenek olmalı. Resim yapmak için bir köşe, boyama köşesi, müzik aletleri, kostümler, bloklar, resimli kitaplar, Lego tipi oyuncaklar... Okul öncesi sınıfları da genellikle bu şekilde farklı köşeler halinde düzenleniyor. Çocuk, istediği seçenekle özgürce ve güven içinde oynayabiliyor. Böylelikle çocuğunun neyle daha çok ilgilendiğini gözlemleyip keşfetme olanağın oluyor.
Unutma, çocuğunun tutku duyduğu alanı bulmak için en önemli şey dikkatli gözlem! Kısacası ne kadar zengin seçenek varsa o kadar iyi. Seçeneklerin fakir olduğu ortamlarda gelişen çocukların zeka gelişimi de sekteye uğruyor.
Miniğinin odasını çocuk gelişimine katkıları büyük olan Montessori'ye göre dekore et: Montessori Yöntemine Göre Çocuk Odası Nasıl Düzenlenmeli?
9. Bebeğinin sağlığını ihmal etme!
Zeka gelişimi çok boyutlu. Sağlıklı beslenme de bu boyutlardan biri ve çok önemli. Bebeğinin doktor kontrolünde, doğru şekilde beslenmesi, zeka gelişimi açısından büyük fark yaratıyor.
Bebeklikte anne sütü, zeka gelişiminde önemli rol oynuyor. Araştırmalar, anne sütünün daha yüksek IQ ile ilişkisi olduğunu ortaya koyuyor. Aynı zamanda emzirme, çocukla iletişim kurmak için de harika bir fırsat. Bebeği emzirirken onunla konuşmak, onunla fiziksel temas halinde olmak, şarkı söylemek, zekayı geliştiren aktivitelerden.
Bebeğin sağlık kontrollerini ihmal etmemek de bir diğer önemli nokta. Örneğin; erken dönemde işitmeyle ilgili bir problem, daha sonraki dil gelişimini olumsuz etkileyebiliyor. Bu da zeka puanına olumsuz yansıyor. Bu, tersine dönmeyecek bir durum değil; ama erken müdahalenin her zaman için daha olumlu sonuçlar verdiğini unutmamak gerek.
Ne var ne yok anlattık: A'dan Z'ye Bebek Beslenmesi Rehberi
10. Bebeğinle dışarı çık!
- Bebeğini dışarı çıkardığında gördüklerini ona anlatırsan, zekasının gelişmesini sağlarsın. "Bak küçük köpek geçiyor.", "İtfaiye arabası kırmızı.", "Ambülansın sesini duydun mu?" gibi gözlemlerini bebeğinle paylaş. Ona farklı tecrübeler yaşat: Bebeğin Beyin Gelişimini Desteklemek İçin Zengin Uyaran Çeşitliliği Nasıl Sağlanır?
- Süpermarket ortamı da son derece zeka geliştirici olabilir! Çünkü süpermarket; renkler, sesler, dokular, yüzlerle dolu rengarenk bir ortam. Bebeğin uyaranlarla dolu bu ortamda hem eğlenir hem de öğrenir. Sen de bir taraftan alışverişini yapabilirsin!
- Bebeğinin sandalyesi hep aynı yöne doğru olmasın, bir süre sonra diğer yöne de çevir. Böylelikle döndüğü yönde yepyeni uyaranlar görür, bu da zeka gelişimine olumlu bir katkı.
Biraz keşif, biraz eğlence: Temiz Hava, Bol Güneş: Çocuklar İçin 9 Açık Hava Eğlencesi
11. Çocuğuna kendi davranışlarınla model ol!
- Çocuklar en fazla model alarak öğreniyorlar. Örneğin; miniğine kitap okumasını söylemektense, model alacağı şekilde kitap ya da başka bir şey okumak onun bunu benimsemesi ve alışkanlık haline getirmesinde çok daha etkili. Buna da bak: Defalarca Söylediğin Halde Yapmıyorsa Rol Model Olmayı Dene!
- Çocuğunun sorumluluk almasını istiyorsan onunla evde sorumlulukları paylaş. Bütün bunlara ne kadar erken başlarsan, o da bu davranışları o kadar erken içselleştirir. Çünkü ağaç yaşken eğilir!
İşi uzmanından öğren: Özgür Bolat'a Göre Çocuğa Sorumluluk Kazandırmanın 5 Yolu
12. Unutma, bebeklerde zeka gelişimi yalnızca genlere bağlı değil!
Bebeklerde zeka gelişimi için elbette genler önemli, ancak gen her şey değil. Genleri tohum gibi, verdiğin desteği tohumun ekildiği toprak gibi düşün. Toprak iyi kalitede değilse en kaliteli tohum bile güzel gelişemez. Ama toprak kıvamındaysa, daha düşük kalitede bir tohum olabileceği en iyi düzeye ulaşabilir. Öyle ki kötü toprakta yetişen iyi tohumu bile geçebilir!
Önemli olan genlerin çevre ile nasıl etkileşime geçtiği. Çocuklar ancak ailenin ilgisi, sevgisi, desteği ve iyi bir eğitimle potansiyellerini gerçekleştirebilirler.
Bunlar da ilgini çekebilir: Oyuncu Anne Şermin Yaşar'dan 6 Eğitici Oyun
